|
|
|
|
WYDZIAŁ FILOLOGICZNO - HISTORYCZNY |
|
DOM RODZINNY W POWIEŚCIACH
|
|
|
|
Praca Licencjacka napisana pod kierunkiem prof.Gertrudy Skotnickiej |
|
|
|
|
|
|
| WSTĘP | |
I. Sylwetki literackie pisarzy. |
|
| 1. Twórczość Melchiora Wańkowicza. | |
| 2. Twórczość Juliusza Kadena - Bandrowskiego. | |
II. Problematyka porównawcza utworów. |
|
| 1. Opis domu. | |
| 2. W domu i najbliższej okolicy. | |
| 3. Dom jako ostoja polszczyzny. | |
| 4. Rola rodziców (opiekunów). | |
|
ZAKOŃCZENIE Wpływ domu rodzinnego na psychikę, rozwój, wychowanie i przyszłe losy młodego człowieka. |
|
WSTĘP |
|
Kraj lat dziecinnych!On zawsze zostanie Święty i czysty jak pierwsze kochanie... (A.Mickiewicz,Epilog Pana Tadeusza) |
|
|
"Powieści i opowiadania autobiograficzne o dzieciństwie - to obszar
szczególny.Przeznaczony przede wszystkim dla dorosłych,w praktyce
czytelniczej w znacznej swej części zaanektowany został przez dzieci.
To one wzięły go w posiadanie spontanicznie, choć wybiórczo, nie
pytając o zdanie dorosłych." Miasto mojej matki J.K. - Bandrowskiego i Szczenięce lata M. Wańkowicza to powieści autobiograficzne, nawiązujące właśnie do wspomnień z czasów dzieciństwa. W obu utworach znajdujemy wiele sygnałów sugerujących autentyzm relacji, prawdziwość opisywanych faktów, zdarzeń oraz postaci. Widoczne są one nie tylko w samym tekście, ale też w towarzyszących mu kontekstach: biograficznych, historycznych i kulturowych. Najwyraźniej sygnały te ujawniają się w warstwie językowostylistycznej utworu, w pierwszoosobowej formie narracji, w której pojawiają się często czasowniki: "lubiłem", "byłem", "widziałem". One to wyznaczają narratorowi funkcję świadka opowiadanych wydarzeń,umieszczając tym samym te utwory w kręgu literatury wspomnieniowej. Również w warstwie przedmiotowej utworu,w świecie przedstawionym, występują układy pogłębiające tak zwaną prawdę opisu . Do nich należy zrównanie narratora z głównym bohaterem utworu i możliwość odczytania jego dziejów na tle biografii samego autora. Odnalezienie zgodności czy podobieństwa postaci, bohatera literackiego i osoby pisarza pozwala w obu przypadkach uznać te powieści za biograficzne. "Te literackie powroty do utraconego świata, do początku drogi można traktować jako wyprawę w przeszłość własnej osobowości, podczas której dokonuje się uporządkowanie i zrozumienie chaotycznego świata dziecięcych obrazów, wśród których można odnaleźć zasadę scalającą rozsypane wątki całej ludzkiej egzystencji." Opowiadania i powieści mówiące o "kraju lat dziecinnych" często mają podwójny adres czytelniczy. Z jednej strony wpisany w nie został dorosły, do którego mit dzieciństwa przemówi wszystkimi jego składnikami, a obok nich problematyką egzystencjalną tkwiącą w powrocie do źródła, jakim jest dzieciństwo. I tylko czytelnik dorosły w pełni odbierze przesłanki filozoficzne zawarte w tekstach,zadumę nad losem człowieka z niemożnością powrotu do minionego czasu, patrząc z perspektywy swego doświadczenia życiowego. Z drugiej strony adresatem jest czytelnik młody, który "ja" narratora-bohatera odbierze jako naturalne założenie odbiorcy dziecięcego z wszystkimi konsekwencjami tej relacji, a przede wszystkim z gwarancją bezpośredniości i intymności związku. Miasto mojej matki i Szczenięce lata to powieści przeznaczone dla czytelników zarówno młodych jak i dorosłych. Któż z nas nie lubi wracać wspomnieniami do czasu lat dziecinnych, kiedy wszystko wydawało się takie proste, kiedy czuliśmy się szczęśliwi i bezpieczni? Któż nie załamywał się na wspomnieniach, któż nie zapłakał nad przeszłością lat dzieciństwa i nie gorzkniał wobec nieziszczonych ideałów ? "Kaden inaczej - przez Miasto mojej matki nabiera nowych sił ku dalszemu pędowi, ku osiąganiu nowych ideałów, które wraz z nim wyłaniają się w kolejności faktów. Autor dochodzi czterdziestki swego żywota i - obejrzawszy się za siebie - dostrzega pamięcią wnikliwą własne dzieciństwo, matkę, ojca, dom rodzinny" .Dla M. Wańkowicza Szczenięce lata to książka, która stała się punktem zwrotnym, osią wokół której obróciło się jego życie. Jak sam mówił: "Ja bym wcześniej nie mógł tego napisać, przypominała mi coś gorzkiego, bałem się tej przeszłości, dopiero kiedy czegoś dokonałem, lęk przed minioną szczęśliwością ustąpił, wszystko się otwarło, samo wyszło, wyzwoliło. Nie bałem się tkliwości. Gdy przyszłość się otwarła, wyzwoliła się przeszłość." Zarówno Wańkowicz jak i Bandrowski pisząc książki o sobie, i swoim dzieciństwie byli już dorosłymi ludźmi. Obaj odwołując się w nich do własnych wspomnień sprzed lat, starali się je odpowiednio ułożyć i skomponować, tak aby tworzyły wyrazistą formę literacką. Ponieważ w powieści autobiograficznej obowiązuje dystans wobec opowiadanych zdarzeń, obaj zachowali go przez stworzenie perspektywy widzenia świata przez dziecięcego narratora. W Szczenięcych latach i w Mieście mojej matki można odnaleźć głęboko ukryte obrazy - pojęcia, ważne i znaczące w życiu każdego człowieka. Należą do nich: dom rodzinny, rozumiany zarówno jako początek drogi jak i kraina szczęścia rodzinnego , matka traktowana instynktownie jako ostoja bezpieczeństwa, stosunek do nieznanego, który jest próbą zmierzenia się ze światem. Te obrazy będą przedmiotem rozważań w mojej pracy, które przedstwię w rozdziale drugim. W rozdziale pierwszym chciałabym przedstawić sylwetki literackie M. Wańkowicza i J. K. - Bandrowskiego, w części końcowej pracy - omówić wpływ, jaki wywiera dom rodzinny na psychikę, rozwój, wychowanie i losy młodego człowieka. |
|
| Literatura |
|
1. G.Skotnicka , Z literackich kręgów dzieciństwa i dojrzewania.Studia i szkice ,
Wrocław 1994 , s.7 2. Z.Nowakowski , Przylądek dobrej nadzei ze wstępem A.Baluch , Katowice 1990 , s.17 3. Por. G.Skotnicka Z literackich kręgów dzieciństwa i dojrzewania. Studia i szkice , Wrocław 1994 , s.12 4. F.Araszkiewicz , Dzieła i twórcy.Studia i szkice , Warszawa 1957 , s.271 5. K.Kąkolewski , Wańkowicz krzepi , Warszawa 1973 , s.50 |
ROZDZIAŁ IPrzedmiotem rozważań w mojej pracy będą utwory dwóch pisarzy,Melchiora Wańkowicza i Juliusza Kadena - Bandrowskiego. Chciałabym najpierw przedstawić sylwetki literackie obu twórców. |
|
Pierwszy z nich, Melchior Wańkowicz urodził się 10 stycznia
1892 r . w Kalużycach na Mińszczyźnie ( Białoruś ). Studia w
krakowskiej Szkole Nauk Politycznych i na Wydziale Prawa
Uniwersytetu Jagielońskiego ukończył w 1922 roku. Podczas
studiów działał w organizacjach akademickich, był też podoficerem
Związku Strzeleckiego. Jako publicysta debiutował na łamach
pisma konspiracyjnego Wici, które redagował w latach 1909 - 1911.
W latach 1917-1918 był żołnierzem w Korpusie Polskim w Rosji,
następnie w Wojsku Polskim. Na lata 1922 - 23 przypada jego
praca jako sekretarza Kuriera Porannego. Następnie zostaje
naczelnikiem Wydziału Prasowego i Widowiskowego Ministerstwa
Spraw Wewnętrznych. W roku 1925 wydaje reportaż Szpital
w Cichiniczach, w którym zawiera reminiscencje z lat wojny
i rewolucji . Podczas podróży do Meksyku, w latach 1926 - 27 ,
pisze reportaże dla Epoki i Kuriera Warszawskiego , które wydaje
osobno w roku 1927 pt. W kościołach Meksyku . Następnym
plonem reporterskiej wycieczki, tym razem do ZSRR
była Opierzona Rewolucja ( 1934 ). Zaznaczył tu Wańkowicz
pozytywne aspekty tamtejszych zmian ustrojowych . W swoich reportażach łączył autentyzm zdarzeń z elementami wspomnieniowymi i fabularno - anegdotycznymi . Urzekał techniką budowania relacji , gdyż posługiwał się językiem jędrnym , obrazowym i niezwykle bogatym . Wypowiadał się zawsze z całym zaangażowaniem w sprawach , które uznawał za istotne . Można powiedzieć , iż stworzył niepowtarzalny typ opowieści reportażowej. Był współtwórcą Towarzystwa Wydawniczego - Rój , które wraz z M . Kisterem prowadził do 1939 roku . Po wybuchu II wojny światowej przedostał się , najpierw do Rumunii , na Bliski Wschód , a następnie do Włoch , Francji , Niemiec oraz Anglii . Tam też , w latach 1943 - 45 , był korespondentem wojennym . W epickiej monografii, która zachowuje cechy relacji reportażowej ze świetnymi partiami batalistycznymi Bitwa o Monte Cassino ( t. 1-3 1945-47, skrócone wydanie krajowe pt. Monte Cassino 1957 ) i Szkice spod Monte Cassino ( 1969 ) oraz w zbiorze opowiadań dokumentalnych Wrzesień żagwiący ( 1947, fragmenty wydane w kraju w 1959 r. pt. Hubalczycy i Westerplatte ) nakreślił obraz ogromnego wysiłku żołnierzy polskich w czasie II wojny światowej . W 1934 roku wydaje pełną humoru powieść Szczenięce lata. Dał w niej wyraz sentymentom dla rodzinnych tradycji kresowo - - ziemiańskich , wspominając czasy młodości i opisując życie i obyczaje odchodzącego już świata . Chociaż utwór ten wywołał burzliwe reakcje , to zapoczątkował jednocześnie popularność tego pisarza . Rozważania nad tą powieścią będą przedmiotem badań w mojej pracy . W 1936 roku ogłosił m. in. reportaż Na tropach smętka - - o polskości Mazur i narastającym niemieckim niebezpieczeństwie, a w 1938 ukazały się publikacje , które stanowiły próbę podsu - mowania polskich osiągnięć gospodarczych w 20 - leciu - C. O. P.- - ognisko siły i Sztafeta w 1939 r. W 1949 roku zamieszkał na stałe w Stanach Zjednoczonych . Wydaje głośne broszury polemiczne Kundlizm ( 1947 ) i Klub Trzeciego miejsca ( 1949 ) . Tam też powstaje Ziele na kraterze ( 1951 , wydanie krajowe 1957 ) . Znowu sięga pisarz do dziejów rodzinnych , opisując losy swoich najbliższych w okupowanej Warszawie i podczas powstania , w którym poległa jedna z jego córek . Swoje obserwacje podczas długiej podróży po ośrodkach polskiej emigracji w Kanadzie przedstawił w cyklu powieściowym Panorama losu polskiego : Tworzywo ( Nowy Jork 1954 , wydanie krajowe 1960 ) , Drogą do Urzędowa ( Nowy Jork 1955 ) , Jak daleko ? ( Nowy Jork 1955 ) . Do Polski powrócił w 1958 roku . Wydaje wówczas utwory wspomnieniowo - gawędziarskie o dawnych sprawach i ludziach Tędy i owędy ( 1961 ) , o reportażu Prosto od krowy ( 1965 ) oraz wielotematyczny zbiór Zupa na gwoździu ( 1967 , wyd . 3 pt. Zupa na gwoździu - doprawiona 1972 ) . Opublikował też trylogię amerykańską W ślady Kolumba : część 1 Atlantyk - - Pacyfik 1967 , część 2 Królik i oceany 1968 , część 3 W pępku Ameryki 1969 . Znany jest też wybór reportaży autora z lat 1936 - 58 Od Stołpców po Kair ( 1969 ) oraz przegląd dorobku publicystycznego z całego życia pisarza Przez cztery klimaty ( 1972 ) . Swoje doświadczenia jako twórca współczesnej odmiany opowieści reportażowej , rozważania o teorii tego gatunku umieścił w dwutomowym dziele będącym zbiorem esejów pt. Karafka La Fontaine'a ( t. 1 1972 , t. 2 pośm. 1980 ) . Jest także Wańkowicz autorem publikacji o dziejach Pomorza , Walczący Gryf ( 1964 ) i zbioru studiów Wojna i pióro ( 1974 ). Melchior Wańkowicz umiera 10 września 1974 roku w Warszawie . Jego utwory tłumaczone były na wiele języków : japoński , angielski , włoski , francuski i niemiecki . Wańkowicz jest jednym z najbardziej poczytnych pisarzy polskich . Patrząc na jego życie i twórczość widzimy człowieka , "( . . . ) który był świadkiem i uczestnikiem wydarzeń zasadniczych dla naszego bytu narodowego na przestrzeni ostatnich osiemdziesięciu lat . Dwukrotnie w tym czasie Polska odzyskiwała niepodległość , dwukrotnie od samych zrębów zakładała państwo , dwukrotnie ustalała kształt swych granic , dwukrotnie dokonywała gigantycznej odbudowy materialnej i moralnej , dwukrotnie ponosiła straty niezmierne , tworzyła ustrój , zaczynała od zera . Wszystkie też niemal te narodowe wzloty , tragedie , upadki i triumfy znalazły odbicie w pisarstwie Melchiora Wańkowicza . Wszystkie także kształtowały w większym lub mniejszym stopniu jego losy osobiste." Juliusz Kaden - Bandrowski , o jednym z pseudonimów Juliusz Kaden , urodził się 24 lutego 1885 roku w Rzeszowie . Pochodził z rodziny o tradycjach artystycznych . Ojciec z wykształcenia i zawodu lekarz , był również publicystą oraz przez pewien czas dyrektorem teatru we Lwowie . Matka , Helena Kaden , była pianistką , a stryj Aleksander śpiewakiem o światowej sławie . Starszy brat Juliusza - Jerzy był literatem . Po ukończeniu gimnazjum w Krakowie Bandrowski studiował pianistykę w konserwatoriach Lwowa i Krakowa , a następnie w Lipsku i w Brukseli . Szykował się do kariery wirtuoza , z której mimo ukończenia studiów muzycznych z odznaczeniem - zrezygnował . Przyczyną było dwukrotne złamanie ręki . W czasie studiów w Brukseli ( również filozoficznych ) rozpoczął w 1907 roku działalność publicystyczną . Był korespondentem prasy krajowej, informował o życiu kulturalnym Belgii . Prowadził też działalność niepodległościową jako członek Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej im . J . Lelewela . Jako pisarz uchodził za następcę i kontynuatora Żeromskiego. Poniekąd sam pretendował do tej roli , chociaż od znakomitego poprzednika różnił się swoistą brutalnością i drapieżnością sztuki pisarskiej . Zaczął od powieści utrzymywanych jeszcze w stylistyce modernistycznej Niezguła ( 1911 ) i Proch ( 1913 ) . Wyzyskał w nich literacko osobiste doświaczenia i obserwacje z krótkiego pobytu na Kaukazie , gdzie przebywał i pracował jako nauczyciel gry fortepianowej oraz z lat swoich studiów w Brukseli. Pierwszą próbą wyłamania się z konwencji młodopolskiej był tom obrazków Zawody ( 1911 ) , w których opisy najzwyklejszych zatrudnień ludzkich zostały osadzone w pełnej dynamiki stylistyce uwznioślającego patosu . W 1913 roku powrócił do Krakowa , a w sierpniu 1914 wstąpił do Legionów . W Legionach dosłużył się stopnia kapitana , był adiutantem Piłsudskiego i kronikarzem I Brygady . Lata wojenne zaznaczyły się w dorobku Kadena szeregiem książek i broszur o charakterze publicystycznym , reportażowym . Były to jakby w marszu żołnierskim na gorąco spisywane dokumenty chwili . Współtworzyły one zarazem legendę Piłsudskiego i jego I Brygady . Są to m. in. utwory : Piłsudczycy ( 1915 ) , Iskry ( 1915 ) , Mogiły ( 1916 ) . Kaden był fanatykiem i entuzjastą rzeczowości , każdy swój utwór poprzedzał gruntownymi studiami . Miał ambicję stworzenia rozległego cyklu powieściowego . Ten najambitniejszy okres twórczości otwiera powieść Łuk ( 1919 ) . Jest to satyryczna rozprawa o mentalności krakowskiego mieszczaństwa i inteligencji okresu wielkiej wojny , a przede wszystkim studium ewolucji psychicznej i moralnej młodej kobiety . Wątek kobiety wolnej i niezależnej kontynuował pisarz w dalszej swej twórczości i działalności odczytowej . Była to " walka o nową kobietę ." W latach 1918 - 20 kierował Biurem Prasowym Naczelnego Dowództwa i wydawał czasopismo Żołnierz Polski . Został oskarżony bezpodstawnie przez koła endeckie o rzekome nadużycia , a przez to stał się przedmiotem ostrej nagonki prasy prawicowej. Gdy oczyszczono go z zarzutów , w 1920 r. odbył podróż propagandową po Stanach Zjednoczonych . Wygłosił tam ponad sto odczytów o wojsku polskim . Osiedliwszy się ostatecznie w Warszawie stał się szybko dzięki niezwykłej energii , pracowitości i talentom organizacyjnym , a także swoim politycznym koneksjom , jedną z czołowych osobistości życia literackiego . Pierwszą wielką powieścią polityczną Bandrowskiego był Generał Barcz ( 1922 - 23 ) . Była to swoista kronika pierwszych tygodni i miesięcy istnienia Polski niepodległej , a zarazem studium mechanizmów i metod walk politycznych . Jego sztuka pt. Karty w tas wystawiona w 1923 r. , mówiąca o montowaniu struktur państwowych w Polsce niepodległej , niebawem została zdjęta z afisza przez cenzurę . W latach 1923 - 26 był prezesem Z G Z Z L P . W roku 1924 wydaje zbiór nowel Przymierze serc , w którym w sposób artystyczny przedstawia wersję tematów legionowych . Z myślą o swoich synach bliźniakach : Andrzeju i Pawle , którzy zginęli w czasie wojny jako żołnierze A K , pisze opowiadanie Wakacje moich dzieci ( 1925 ) , w którym utrwala dzieciństwo swoich dzieci . W 1926 roku objął dział literacki w dzienniku Głos Prawdy, a w dwa lata później dodatek w prorządowej Gazecie Polskiej, którym kierował do 1939 roku . W tym okresie wiele uwagi poświęca początkującej młodzieży literackiej . Dwie następne powieści Lenora i Tadeusz z cyklu Czarne skrzydła ( 1928 - 29 ) ujawniały napięcia polityczno - społeczne w Zagłębiu Śląsko - Dąbrowskim . Zupełną niespodzianką dla czytelników i krytyki były 2 tomy nastrojowo - lirycznych opowiadań wspomnieniowych Miasto mojej matki ( 1925 ) i W cieniu zapomnianej olszyny ( 1926 ) , które przyniosły pisarzowi w 1928 r. państwową nagrodę literacką . Są to książki o dzieciństwie samego autora , w których czołowe miejsce wyznaczył swoim rodzicom , składając hołd mądrości ojca i sercu matki, a jednocześnie są to wnikliwe studia psychiki dziecięcej i kształtowania się osobowości młodego człowieka . Powieść Miasto mojej matki jest przedmiotem rozważań w mojej pracy . W roku 1932 Bandrowski wydaje drugą powieść poświęconą dzieciństwu swoich synów pt. Aciaki z I a . Trzytomowa powieść Mateusz Bigda ( 1933 ) odsłoniła kulisy parlamentaryzmu polskiego przed przewrotem majowym . W 1933 roku został pisarz sekretarzem generalnym nowo powstałej Polskiej Akademii Literatury. Założył też wspólnie z A. Szyfmanem Towarzystwo Krzewienia Kultury Teatralnej , które miało na celu obronę interesów teatru w okresie wielkiego kryzysu gospodarczego. W 1935 r. wszedł do komisji zagranicznej Pen Clubu , reprezentując wielokrotnie literaturę polską na zjazdach zagranicznych i krajowych. Uzupełnieniem ściśle literackiej twórczości Bandrowskiego są tomy wspomnień z podróży , reportaży , odczytów i utworów eseistycznych : Europa zbiera siano ( 1927 ) , Stefan Żeromski, prorok niepodległości ( 1930 ) , Pióro , miłość i kobieta ( 1931) , Za stołem i na rynku ( 1932 ) , Wspomnienia i nadzieje ( 1938), Życie Chopina ( 1938 ) . Gdy wybucha II wojna światowa , odmawia wyjazdu z Warszawy. Okupację spędza w stolicy , biorąc udział w tajnym nauczaniu i utrzymując się z lekcji muzyki . Był aresztowany i przesłuchiwany w gestapo . Ciężko przeżywa osobistą tragedię - śmierć synów w czasie wojny . Ostatnim ogniwem cyklu powieści politycznej miały być Białe skrzydła ukończone w 1942 r. , ale zachowane jedynie w obszernym fragmencie ( w Twórczości 1959 nr 11 pt. Jedwabny węzeł ). Juliusz Kaden - Bandrowski umiera w wyniku ran odniesionych w czasie powstania 8 sierpnia 1944 roku . Zmarł pisarz należący do pokolenia , stojącego na pograniczu dwóch epok w życiu polskim i w literaturze polskiej . Kaden ciągle poszukiwał nowych , nieodkrytych jeszcze dróg i śmiało szedł na podbój nieznanego jutra z wiarą w zwycięstwo . Właśnie ta wiara stanowi bodaj najbardziej zasadniczą cechę jego utworów , powstałych na krawędzi czasu , który mijał i czasu , który się jeszcze nie rozpoczął . |
| Literatura |
|
1. M. Kurzyna , O Melchiorze Wańkowiczu - nie wszystko , Warszawa ,
1977 , s. 5 2. Por. Z. Dębicki , Portrety , Warszawa 1928 , s. 19 |
ROZDZIAŁ II |
|
1. OPIS DOMU . Każdy utwór literacki pozostaje w dwojakim stosunku do rzeczywistości . Z jednej strony jest dziełem stworzonym w pewnej określonej sytuacji społecznej , jest skutkiem splotu okoliczności społecznych , w których żyje i tworzy autor , a z drugiej jest odbiciem tej rzeczywistości , w pewnym stopniu do niej podobnym , ukazującym ją w szczególny sposób . Tak ukazana rzeczywistość nazywana jest światem przedstawionym w utworze i jest jednym z najważniejszych elementów kompozycyjnych dzieła literackiego . Na świat przedstawiony utworu składają się opisy terytorium , na którym rozgrywają się zdarzenia , przedmiotów , postaci i zjawisk przyrody , pojęć i uczuć . Te opisy pozwalają odbiorcy poznać i zrekonstruować w swej świadomości przestrzeń , w której rozgrywa się akcja danego dzieła literackiego , zidentyfikować przedmioty i dokonać ich oceny praktycznej bądź estetycznej . Na rzeczywistość przedstawioną w utworach realistycznych składa się życie codzienne , oparte na wszechstronnej obserwacji otaczającego świata i wiedzy czerpanej z praktyki społecznej , lecz zawsze interpretowane dla potrzeb utworu . Jest to relacja o doświadczeniach życiowych indywidualnych postaci związanych ze ściśle określonym czasem historycznym , dokładnie oznaczoną przestrzenią geograficzną i scharakteryzowanym otoczeniem socjalnym . Ta przestrzeń życiowa wyznacza sposób bycia bohaterów , określa charakter stosunków międzyludzkich . Opisy przestrzeni otwartej ( np. miasta ) , bądź zamkniętej ( wnętrza domów ) są jednym z ważniejszych środków współtworzących charakterystykę działających bohaterów - otoczenie wyraża ich , a zarazem kształtuje . Przestrzeń stanowi przede wszystkim podłoże i obudowę zdarzeń składających się na zawartość fabularną utworu , pomaga skonkretyzować te zdarzenia . Dla postaci jest terenem bycia , obiektem poznania i działania , a może także oddziaływać na jej stan wewnętrzny . Losy bohaterów obu powieści rozgrywają się na terytorium autentycznym , indywidualnie nazwanym i sportretowanym . W Szczenięcych latach znajdujemy dokładny opis dwóch dworków szlacheckich . Pierwszy z nich znajduje się w Nowotrzebach na Kowieńszczyźnie , drugi w rodzinnym majątku Wańkowiczów - Kalużycach , w powiecie ihumeńskim , ziemi mińskiej na Białorusi . Punktem centralnym obu dworków jest dom rodzinny , w którym odnajdujemy jedyny i niepowtarzalny klimat każdego rodzinnego gniazda . Majątek babki , matczyne Nowotrzeby był położony w przepięknej dolinie rzeki Niewiaży , szesnaście wiorst od Kowna . Na wprost ganku " ( ... ) tęgiego , szklonego weneckimi oknami , gdzie pod sufitem lepiły się jaskółcze gniazda , pod ławkami legiwały kundle , a po stołach , jak dzień długi , suszyły się wiecznie jakieś rumianki " , znajdowała się ogromna , ciemna i zawsze chłodna sień , która obstawiona była " ( ... ) olbrzymimi, przepastnymi szafami . " Dom był niski , belki podpierały sufity do których można było sięgnąć ręką . Futryny drzwi " ( ... ) były tak niskie , że wysocy goście rżnęli o nie głowami ." Z sieni szło się do dużego , stołowego pokoju , w którym znajdował się stół " ( ... ) długi jak plant kolejowy " kończący się pod przeciwległą ścianą , na której wisiały " ( ... ) święte obrazy , a pomiędzy nimi ogromny krzyż z relikwiami świętych ." Bowiem w tym pokoju , w czasie wielkich uroczystości odprawiano modły. Przy jednej ze ścian stała olbrzymia szafa " ( ... ) o trzech drzwiach jak wierzeje stodoły ." W pierwszej części szafy chowano herbatę , cukier i różne przyprawy . Druga część przeznaczona była na przechowywanie jedzenia . W trzeciej części szafy trzymano wódki i wina . Z pokoju stołowego szło się do kredensu , " ( ... ) gdzie rezydował lokaj i jadała służba . " Z kredensu szło się do części służbowej domu . " Była to część przybudowana w klitki i w składziki , w spiżarenki , komórki , kładówki , obfita , dostępna " ludziom " i półdzikim kotom żyjącym na strychu ." Znajdował się tam pokoik dziewcząt , w którym okna wychodziły na drwalnię z jednej strony , z drugiej zaś na zielony sad . Tę część domu kończył pokój panny Agaty " składzikiem " zwany , w którym znajdowało się dużo " ( ... ) olbrzymich , wyprawnych , żelazem kutych kufrów ." Drugą część domu stanowiła amfilada pokoi " pałacowych ". W pierwszym pokoju , w którym " ( ... ) była woskowana posadzka i piec hermetyczny " , rezydowała babka pisarza . Pokój ten był centralnym miejscem całego domu . Obok pokoju babki znajdował się salon , który zwykle stał zimny , widny przez szerokie , oszklone drzwi . Drzwi te były otwierane tylko w związku z przyjazdem dostojnych gości . Jedną z najważniejszych funkcji salonu było to , że podczas świąt stawiano w nim choinkę . Do pierwszego pokoju przylegały pokoje sypialne : m. in. babki . Pokój sypialny babki był " ( ... ) ciemny i surowy ." Stało w nim łóżko opięte białym muślinem i komoda w której leżały cukierki . Do tego pokoju przylegał " ( ... ) długi i ciemny korytarz , nie wiadomo dlaczego "garderobą " zwany , w ogromnych jego szafach stały słoje konfitur , góry powideł , wory suszonych gruszek i skrzynki ze specjałami ." Z garderoby był już wylot na świat , " ( ... ) w słoneczny kwa- drat drzwi wiodących na werandę z tyłu domu ." Na werandzie znajdowała się , obok pokoju lalek , sklecona z desek " ordynka ", gdzie bohater powieści przechowywał swoje "skarby ". Z werandy schody wiodły na " balkon " , gdzie znajdowały się dwa pokoje " ( ... ) przeznaczone na przysięgłe mieszkanie kawalerskie ". Była to " ( ... ) warownia męska nie tknięta nigdy nogą kobiecą ". Jak widać , opis domu w Nowotrzebach jest bardzo dokładny, wręcz pedantyczny . Autor starał się w wyrazisty sposób oddać wygląd , a co za tym idzie klimat domu , w którym spędził swo-je dzieciństwo . Dom nowotrzebski , to typowy dziewiętnastowieczny dom szlachecki z przynależnymi mu tradycjami kresowego ziemiaństwa . Dom ten zachował własny niepowtarzalny styl i podstawową funkcję - przygotowywał swych młodych mieszkańców do wejścia w nowe życie , życie poza granicami przyjaznych murów rodzinnego domu . W twórczości Wańkowicza znajdujemy bardzo dokładne opisy domów , w których żył autor , często mają one znaczenie symboliczne , gdyż według Wańkowicza " ( ... ) dom to książka ". Sam autor mówi o sobie : "Jestem filodomem . Zasiedlam każdy nowy kąt sobą , swoją atmosferą , moimi fluidami , które ze mną przychodzą i z latami nabierają aromatu. Każdy dom , do którego rzuciły mię losy , musi zrastać się ze mną . Wiozę nie tylko walizki ze sobą , ale niewidoczne walizki mojej psychiki " . Jak widać , dom jest głównym ośrodkiem nie tylko dziecięcego świata , ale również świata ludzi dorosłych . Mniej dokładny , lecz również zajmujący jest opis dworku szlacheckiego w Kalużycach . W wieku ośmiu lat autor został przywieziony do ojcowskich Kalużyc . Z daleka zobaczył dom jarzący się wszystkimi światłami . Dom , który jak " ( ... ) księga żywa pokoleń , budowany był przez dzieje , rozrastał się na generacjach , niby pancerz jakiegoś zwierzęcia na jego żywym ciele ". Fronton domu stanowił mały domek ekonomski , który był zarodkiem dworku rozrastającego się przez dwieście lat . Wejście stanowił przestronny hol , " ( ... ) na który płonący kominek rzucał ciepły blask ". Z holu wchodziło się do przestronnego salonu " ( ... ) pęczniejącego w mahonie i palisandry " , w którym wisiały obrazy przodków . W pokoju stołowym , w którym znajdowały się dwa kominki i jesionowe belki pod sufitem " ( ... ) wisiały inne jakieś bohomazy rodzinne i szereg malowideł na desce roboty Bartelsa , wyobrażających białoruskie sceny myśliwskie " . Kalużyce , jak pisze autor : " ( ... ) był to dom z dziada pradziada męski , kawalerski " , w którym każdy zakątek dyszał utajoną męskością . W domu tym był specjalny pokój z bronią , w którym można było znaleźć broń , począwszy od powstańczej pistonówki , a skończywszy na dziesięciostrzałowych mauzerach . W każdym zakamarku domu " ( ... ) pełno było walających się szponów jastrzębich i skór niedoprawionych oraz zwierząt i ptaków , wypchanych przez braci " . Obok kancelarii , w której rządy sprawował brat pisarza , Tolo , znajdował się pokój wilgotny i ciemny , gdyż " ( ... ) jedyne okno zasłonił całkowicie rosnący tuż stary kasztan " . Pokój ten , był zwany gabinetem ojca . Opis wyglądu dworku kończy wzmianka o stajniach , przy których znajdowała się psiarnia . Wspominając dom rodzinny w Kalużycach Wańkowicz mówił : " Tu był ekonomski domek , który był fasadą całości i wprowadzał gościa w błąd , a tak szedł rozwój domu , i szło się tą drogą jego rozwoju , chcąc go przejść : przez dwa salony , buduar , stołowy i tak dalej , i tak można wędrować i wędrować ... " . I tak właśnie , każdy z nas " wędrując " pamięcią po kątach domu rodzinnego , przypomina sobie szczęśliwe lata dzieciństwa . W Mieście mojej matki znajdujemy krótkie opisy domów , w których spędzał swoje dzieciństwo autor książki . Nie są one tak dokładne i szczegółowe jak u Wańkowicza , nie mniej również spełniają swoją rolę . Oddają klimat , w jakim żył i wzrastał bohater powieści . Pierwsze wspomnienie z dzieciństwa , to wspomnienie domu w Rzeszowie . Na środku pokoju wisi " ( ...) złota lampa z białym kloszem " . Na ścianie koło dziecięcego łóżeczka rozpościera się wielki , włóczkowy dywan , który jawi się " ( ... ) jakby łąka zielona , żółta i czerwona " . Na nim zawieszona jest " ( ... ) malutka karabela w pochwie z czerwonego aksamitu " . Drugie wspomnienie z dzieciństwa to moment wprowadzania się do nowego domu w Krakowie . W mieszkaniu tym znajdował się pokój wysoki i podłużny , " ( ... ) na stole paliło się kilka świec , a po ciemnych pokojach chodzili robotnicy " , którzy wnosili coraz to nowe sprzęty . Z pierwszymi wspomnieniami obu domów łączą się ściśle wspomnienia rodziców pisarza . W domach tych najpierw ojca , a później matkę " pierwszy raz w życiu zobaczył ". Autor z melancholią wspomina stołki w pokoju jadalnym , na których mógł bezkarnie jeździć konno oraz wielkie fotele salonu , kryte morelowym pluszem . Właśnie w tych fotelach pływał ze starszym bratem " ( ... ) przez dywanowy Nil bezbrzeżny do niezbadanego źródła tej świętej rzeki , to jest do staroświeckiego kominka , zbudowanego w kącie pokoju " . W salonie stał fortepian , którego zakurzone wnęki były " ( ... ) ciemnymi grotami " , w których razem z bratem ustawiał dzikie zwierzęta . Mieszkania , w których przebiega akcja powieści , są stare , ale pełne czarownego wdzięku . Wypełniają je duże i ciężkie meble , mające wkład w tworzenie atmosfery bezpieczeństwa i spokoju , panującej w takich domach . Autor z chęcią wraca do domu swego dzieciństwa , z lubością wchodzi na drugie piętro " ( ... ) starym , ciemnym korytarzem " . I znów mija " kochane pokoje " , w których " ściany tchnęły historią dawnych lat " . Ogląda raz jeszcze pokój dziecinny , jadalnię , sypialnię i salon , w którym co roku w kącie koło pieca stawało " ( ... ) drzewko Bożego Narodzenia " , a na ścianie wisiał obraz Juliusza Kossaka . W obu powieściach znajdujemy opisy domu rodzinnego , będącego centralnym ośrodkiem ludzkiego życia . Każdy człowiek potrzebuje tego jedynego miejsca na ziemi , gdzie czuje się bezpieczny . Dom jest miejscem , które się dobrze zna , to gniazdo przestrzeń intymna , przyjazna , z którą utożsamia się przestrzeń dzieciństwa . Tu wszystko ma swoje miejsce , jest celowe i sensowne . 3 . DOM JAKO OSTOJA POLSKOŚCI . Swoje dzieciństwo spędził autor Szczenięcych lat na ziemi mińskiej i kowieńskiej , gdzie " ( ... ) dwory były polskie , szlacheckie i pańskie , a wieś białoruska , chłopska , poddana , jak rzeka w czasie powodzi otaczała wysepki polskości " . Taką wysepką był dom , czy raczej domy dzieciństwa bohate- ra powieści , przepełnione pamiątkami polskości , w których polskość przenikała całą tradycję rodzinną i była skarbem , którego należało strzec wobec wrogości władz zaborczych . Babka pisarza " była żywą kroniką powstania " . Należała do pokolenia , przez które przeszła najstraszniejsza epoka , na którym " ( ... ) narosły pancerze ostrożności i milczenia " . To z jej ust , mały bohater powieści , dowiedział się o udziale ojca w Powstaniu Styczniowym , o jego skazaniu na karę śmierci , zamienioną później dzięki łapówkom i koneksjom na długotrwałe zesłanie na Syberię . Głównie dzięki babce kult ojca - powstańca był ciągle żywy . To ona pieczołowicie przechowywała pamiątki : fotografię ojca " ( ... ) przechowywaną z czasów , gdy szedł do powstania " i listy ojca z Syberii " ( ... ) przechowywane aż dotąd z pietyzmem w cedrowej jakuckiej skrzyneczce " . To babka rządziła " babskimi " Nowotrzebami " ( ... ) bo w rodzie zagnieżdżał się matriarchat , gdy mężczyźni pokoleniami ginęli " na polu chwały " . W takim właśnie domu kształtowała się osobowość małego człowieka . W domu , w którym ciągle żyła pamięć świetności dawnej Rzeczypospolitej , w którym za walkę o niepodległość płaciło się zesłaniem na Sybir , a walka z zaborcą była powinnością każdego mężczyzny . Właśnie w domu rodzinnym , gdzie przekazywano tradycje z pokolenia na pokolenie , zdobył Melaś poczucie własnej odrębności narodowej i świadomość polskości . W Mieście mojej matki znajdujemy tylko drobne akcenty mówiące o polskości domu rodzinnego pisarza . Niewątpliwie należy do nich " ( ... ) malutka karabela w pochwie z czerwonego aksamitu " zawieszona na ścianie nad dziecięcym łóżeczkiem , w centralnym miejscu pokoju . Karabela ta jest pamiątką minionych lat . To wspomnienie dawnej świetności Rzeczypospolitej , kiedy to za panowania Jana III Sobieskiego była szablą paradną , używaną jako ozdoba stroju szlacheckiego . W domu rodzinnym pisarza kultywowano polskie tradycje , uczono dzieci polskości poprzez przybliżanie postaci bohaterów narodowych : Kościuszki i Kilińskiego . Dzieci znały o nich pieśni , które głośno śpiewały machając jednocześnie polskimi chorągiew- kami w celu przepłoszenia " ( ... ) chodzących po polach wielkich wojsk rosyjskich , wśród których na małych koniach uganiali straszliwi kozacy " . 4 . ROLA RODZICÓW ( OPIEKUNÓW ) . "Rodzina jest pierwszą grupą , która przekazuje dziecku normy , wartości , wprowadza w kulturę , uczy pełnienia określonych ról , współdziałania , podporządkowywania własnych pragnień potrzebom ogólnym . Dziecko samo nie wytwarza wzorców zacho- wań , ale przyjmuje je z otoczenia poprzez naśladownictwo. Rola rodziców jest bardzo istotna : są oni pierwszymi wychowawcami , pobudzają dziecko , kierują jego rozwojem , uczą zaspokajania potrzeb własnych ( a czasem także potrzeb innych ludzi ) . Pokazują , jak należy pokonywać przeszkody , przygotowują do życia poza domem rodzinnym . Postawa akceptacji i miłości ze strony rodziców daje dziecku poczucie pełnego bezpieczeństwa i gwarancję prawidłowego rozwoju . Prawdziwa rodzina zapewnia stałość , opiekę , porządek , przynależność i określone prawa .Jest "zderzakiem" , filtrem , pomostem pomiędzy dzieckiem ,a światem. Z czasem dziecko dorasta , wypracowuje sobie własny system wartości i w każdej sytuacji potrafi zachować się zgodnie z tym systemem - jest naturalne i autentyczne (umie być sobą) .Ma silne poczucie godności osobistej , wewnętrzną kulturę , samokrytycyzm, pragnie samo dokonywać wyborów i rozwiązywać problemy moralne . Lecz stosunki emocjonalne między nim , a rodzicami pozostają nadal silne . Dziecko w dalszym ciągu potrzebuje oparcia w sytuacjach , którym samo nie może sprostać . W Szczenięcych latach dzieciństwo bohatera powieści pozbawione było bezpośredniego ciepła matczynej opieki . Wcześnie bowiem dosięga go nieszczęście , umierają jego rodzice , których pamięta tylko z opowiadań najbliższych . Wychowaniem chłopca zajmuje się najpierw jego babka , Felicja z Baczyżmalskich , a później brat Witold ( Tolo ) . Wańkowicz w swojej powieści przedstawia dość typowe dzieciństwo ziemiańskiego chłopca tamtej epoki , tak jak powieść podzielone na dwie części . Początkowo główną rolę w wychowaniu chłopca odgrywała babka , która była najważniejszą postacią w " babskich " Nowotrzebach . Jej to wspomnieniu poświęcona została duża część pierwszego rozdziału powieści . Babka była osobą bardzo troskliwą . Na tę troskliwość narzeka autor pisząc , iż zimą w Nowotrzebach " ( ... ) dzieciom nie wolno było wychodzić z domu , aby się nie przeziębiły " . To właśnie babka uczyła go miłości do ojczyzny , to ona przekazywała mu wszelkie normy i wartości , kultywowała tradycje , i powoli wprowadzała w życie. Dzięki jej opowieściom poznawał swoich rodziców , których tak wcześnie stracił . W dziecięcych oczach chłopca babka była kimś najważniejszym , to ona " ( ... ) zamykając oczy pokoleniom , ocierpiana i śmierciami współczesnych na pół już w zaświaty wrosła, rządziła Nowotrzebami i naszymi dziecinnymi żywotami " . Po śmierci babki wychowaniem bohatera powieści zajął się jego brat Witold . Od tego momentu zaczyna się druga część dzieciństwa , spędzonego w " męskich " Kalużycach : " Brata mego, jak i cały świat ojcowy , zaczynałem dopiero powoli poznawać , odrastając od nowotrzebskiego gruntu " . Obaj bracia Wańkowicza wyrośli w męskich Kalużycach , byli dla niego niedoścignionym wzorem . Pojawił się " kompleks starszego brata ", znakomicie wyrabiany w najmłodszym z rodzeństwa przez Czesława i Witolda . Chłopiec uwielbiał swoich starszych braci , którzy potrafili pociąć scyzorykiem siodełko nowootrzymanego na Gwiazdkę rowerku i jeszcze naśmiewać się z beksy i " egoisty " . Podobnie było z nieposkromioną ciekawością świata . Im bardziej Tol " ( ... ) był jak chłop , chłop jak łoś , łoś jak wrzos - wszyscy rośli z gruntu , pili soki tej ziemi , wdychali jej powietrze i słońce " , tym bardziej najmłodszy z braci był ciekaw świata , miast dalekich i krajów . Czytając Szczenięce lata poznajemy dokładnie dom rodzinny bohatera powieści oraz osoby mające wpływ na jego wychowanie i kształtowanie osobowości . Dokładnie też jest zaznaczona rola , jaką każda z nich odegrała w jego życiu . Z szeregu epizodów , składających się na powieść Bandrowskiego wyłania się zindywidualizowany obraz rodzinnego domu głównego bohatera utworu . Z jednej strony są to praca i zapobiegliwość dorosłych , z drugiej zabawa i nauka dzieci . Ich wza- jemny stosunek pomimo drobnych konfliktów i nieporozumień jest pełen miłości i życzliwości . On to decyduje o spoistości tego domu , który przygotowuje swych młodych mieszkańców do wejścia w świat , umacniając wiarę w siebie i ludzi . Jest początkiem dobrej drogi . U początku tej drogi stoi zawsze matka , która otacza , wspie- ra i ochrania swoje dziecko . Bandrowski pisze , iż : " Jako dorosły mężczyzna w pracy , w pokoju , na wojnie przekonałem się , że wszystko , com dobrego zrobił , w tych właśnie cnotach mat - czynych miało początek . Jej uśmiechy niezauważone , jej łzy tylekroć przez nas dzieci , wzgardzone , jej myśli wielkie i skromne , tyle razy przez nas , młodych chłopaków wyśmiane , one to przecie były nade mną , stopione w gwieździe przewodniej , błyszczącej radośnie nad każdą dobrą chwilą " . Dom rodzinny jest wspomnieniem rodziców . Ojca , z którego jest się dumnym , gdyż ojciec " ( ... ) to honor , siła i obrona " i matki , która " ( ... ) ci ze wszystkich wszystko oddaje " . Rodzice kształtują osobowość dziecka , wskazują prawidłową drogę , uczą co jest dobre , a co złe . Zwracają uwagę na to , iż każdy człowiek chce być kochanym i każdy powinien dawać miłość. Rodzina jest wielką wartością w życiu człowieka . Tylko : " Rodzice i dzieci - nie ma nic innego na świecie , tylko to " . W powieści snuje Bandrowski długie wywody o " groszu dziecięcym" , ofiarowanym przez matkę przestraszonemu synowi , bojącemu się o jej życie w czasie nauki pływania . Sprawę tę kończy wnioskiem : " Nie umiem szanować pieniędzy , bom pierwszego centa dostał za skarby , złotym i brylantowym majątkiem nawet nie kupione - za łzy miłości i największego na świecie przywiązania " . Pierwszy w życiu cent zarobiony w niezamierzony sposób, dzięki umiejętnemu podejściu ojca został wrzucony do skarbonki, gdzie " ( ... ) będzie się mnożył " . Ponieważ oszczędność pobudza pracę , za radą ojca bohater powieści postanawia dopomóc małemu centowi w "rośnięciu " , łapiąc mole , za które otrzymuje zapłatę . I tak błąd matki , polegający na płaceniu za miłość został trochę naprawiony przez ojca , który bazując na pierwszym groszu swojego syna , starał się go nauczyć oszczędności i pracowitości . Z jednej strony ojciec uczy syna oszczędności , z drugiej zaś rozrzutności . Skarbonka ojca , w której były oszczędności dotychczasowego życia przeznaczone na tzw." czarną godzinę ", została rozbita , a jej zawartość wydana na przyjemności . I przyszła w końcu " ( ... ) taka jesień i ciemny , głuchy dzień , w którym wszystko sprzedać trzeba było - i nasz fortepian , i meble , i nawet pozłacaną pamiątkę młodości " . Bandrowski nie osądza postępowania rodziców , snuje tylko wspomnienia . Czytając Miasto mojej matki poznajemy z drobiazgową dokładnością środowisko , w którym wzrastał autor . Widzimy wyraźnie wpływy którym ulegał . Dowiadujemy się , ile i komu zawdzięcza , co wziął w spadku po ojcu , a co po matce , gdzie i o co zaczepił się jego umysł , jakie były nasiona , które najbardziej potem plonowały . W obu utworach znajdujemy wyraźnie zaznaczoną rolę rodziców lub opiekunów , jaką odegrali oni w życiu bohaterów powieści . To właśnie oni kształtowali psychikę małego dziecka . To oni kierowali jego rozwojem , dostarczali wzorców zachowań , uczyli wszelkich zasad i norm postępowania . Rodzice i opiekunowie odegrali istotną rolę w procesie kształtowania osobowości małych bohaterów powieści . To również dzięki nim obaj chłopcy już od najmłodszych lat wzrastali w atmosferze miłości do ojczyzny i poznawali polskie tradycje , które przekazywano z pokolenia na pokolenie . |
| Literatura |
|
1. OPIS DOMU 1. Por. J. Speina , Formy rzeczywistości : typy świata przedstawionego w literaturze, Bydgoszcz 1990 , s. 49 2. Por. H. Markiewicz , Wymiary dzieła literackiego , Kraków 1984 , s. 139 3. M. Wańkowicz , Szczenięce lata , Warszawa 1972 , s. 16 4. ibidem , s.16 5. ibidem , s.16 6. ibidem , s.16 7. ibidem , s.17 8. ibidem , s.18 9. ibidem , s.19 10. ibidem , s.20 11. ibidem , s.24 12. ibidem , s.26 13. ibidem , s.26 14. ibidem , s.26 15. ibidem , s.27 16. K. Kąkolewski , Wańkowicz krzepi , Warszawa 1973 , s.60 - 61 17. ibidem , s. 61 18. M. Wańkowicz , Szczenięce lata , Warszawa 1972 , s. 62 19. ibidem , s. 62 20. ibidem , s. 63 21. ibidem , s. 63 22. ibidem , s. 69 23. ibidem , s. 70 24. ibibem , s. 100 25. K. Kąkolewski , Wańkowicz krzepi , Warszawa 1973 , s. 58 26. J. K.- Bandrowski , Miasto mojej matki , Kraków 1957 , s. 9 27. ibidem , s. 9 28. ibidem , s. 10 29. ibidem , s. 11 30. ibidem , s. 15 31. ibidem , s. 15 32. ibidem , s. 27 33. ibidem , s. 27 34. ibidem , s. 27 2 . W DOMU I NAJBLIŻSZEJ OKOLICY . 1 . Por. J. Cieślikowski , Literatura i podkultura dziecięca , Wrocław , Warszawa , Kraków , Gdańsk 1975 , s. 158 2. Por. J. Speina , Formy rzeczywistości , s. 15 3. M. Wańkowicz , Szczenięce lata , Warszawa 1972 , s. 5 4. M. Kurzyna , O Melchiorze Wańkowiczu - nie wszystko , Warszawa 1975 , s. 26 5. Por. K. Kąkolewski , Wańkowicz krzepi , Warszawa 1973 , s. 31 6. M. Wańkowicz , Szczenięce lata , Warszawa 1972 , s. 34 7. ibidem , s. 36 8. ibidem , s. 38 9. Por. G. Skotnicka , Z literackich kręgów dzieciństwa i dojrzewania . Studia i szkice , Wrocław 1994 , s. 27 10. J. K.- Bandrowski , Miasto mojej matki , Kraków 1957 , s. 20 11. ibidem , s. 58 12. G. Skotnicka , Z literackich kręgów dzieciństwa i dojrzewania , Wrocław 1994 ,s. 17 13. M. Wańkowicz , Szczenięce lata , Warszawa 1973 , s. 44 14. ibidem , s. 44 15. ibidem , s. 44 16. ibidem , s. 94 17. ibidem , s. 113 18. Por. G. Skotnicka , Z literackich kręgów dzieciństwa i dojrzewania , s. 19 19. J. K.- Bandrowski , Miasto mojej matki , s. 67 20. ibidem , s. 67 21. ibidem , s. 80 22. ibidem , s. 66 3 . DOM JAKO OSTOJA POLSKOŚCI . 1. M. Kurzyna , O Melchiorze Wańkowiczu - nie wszystko , Warszawa 1977 , s. 25 2. M. Wańkowicz , Szczenięce lata , Warszawa 1972 , s. 54 3. ibidem , s. 55 4. ibidem , s. 81 5. M. Kurzyna , O Melchiorze Wańkowiczu - nie wszystko , s. 25 6. J. K.- Bandrowski , Miasto mojej matki , Kraków 1957 , s. 10 7. ibidem , s. 69 4 . ROLA RODZICÓW ( OPIEKUNÓW ). 1. H.Misiewicz , Rola rodziny w kształtowaniu postaw , Warszawa 1986 , s. 57 2. M. Wańkowicz , Szczenięce lata , Warszawa 1972 , s. 43 3. ibidem , s. 54 4. ibidem , s. 90 5. ibidem , s. 91 6. ibidem , s. 91 7. J. K.- Bandrowski , Miasto mojej matki , Kraków 1957 , s. 7 8. ibidem , s. 8 9. ibidem , s. 7 10. ibidem , s. 105 11. ibidem , s. 55 12. ibidem , s. 39 13. ibidem , s. 54-55 |
ZAKOŃCZENIE |
|
Dom jest miejscem pierwszego poznawania i nazywania
świata . Jego rola jest szczególna , bo tu dziecko wypracowuje pewne
postawy , poznaje określone normy . Stąd musi wynieść bagaż na
okres dorosłości : umiejętność racjonalnego myślenia , odwagę
w podejmowaniu decyzji , właściwe ocenianie życiowych sytuacji. Rodzina stanowi najistotniejszy czynnik rozwoju i kształtowania się sylwetki dziecka . Wpływ rodziny na psychikę dziecka rozpoczyna się bardzo wcześnie , kiedy odznacza się ona dużą plastycznością i nie jest poddana żadnym innym oddziaływaniom. Rodzina wywiera wpływ na dziecko w sposób najbardziej systematyczny i ciągły , a jednocześnie w sposób naturalny , wynikający ze zwyczajnych sytuacji życiowych . Wpływy rodziny trwają przez dłuższy okres życia dziecka . Początkowo jest ona wyłącznym , a potem długo dominującym terenem zaspokajania przez dziecko większości jego potrzeb i dążeń . Wynika z tego , iż życie rodzinne dostarcza dziecku w większości tych doświadczeń , które kształtują jego osobowość. Stosowane przez rodzinę wzory wychowawczego oddziaływania na dziecko mogą funkcjonować na zasadzie ich świadomego doboru , bądź też na zasadzie wzorców wyniesionych z własnego dzieciństwa. Oznacza to , że rodzice udzielają dzieciom takich pouczeń , jakie sami otrzymywali , przyzwalają na takie zachowanie, jakie sami mogli w dzieciństwie przejawiać , potępiają to , co wcześniej było w ich postępowaniu potępiane , a wszystko robią w sposób w dużej mierze wzorowany na tym , jak odnosili się do nich ich rodzice , opiekunowie czy wychowawcy. Oczywiście wzory te rzadko są przenoszone w sposób dokładny , bowiem zachowania rodziców wobec dzieci są nie tylko rezultatem wcześniejszych lub aktualnych wpływów zewnętrznych w tym względzie , lecz są także wyrazem ich cech osobowościowych . Rodzice nie tylko przyswajają sobie określone wzory oddziaływania na dziecko i skłaniania go do odpowiedniego postępowania , lecz własnym zachowaniem dostarczają także wzorców moralnego postępowania . Zachowania naśladowcze są często aprobowane przez rodziców i nie narażają dziecka na ryzyko niepowodzenia . Dają mu poczucie bezpieczeństwa . Należy zwrócić uwagę na to , iż wzory zachowania i obcowania ze sobą w rodzinie są dla dziecka pierwszymi, które musi ono przyswoić , aby poradzić sobie w dalszym okresie życia , poza murami domu rodzinnego . " Badania prowadzone w różnych krajach pozwalają stwierdzić , iż istotny wpływ na rozwój ogólny dzieci , a w szczególności na sferę społeczno - moralną i intelektualną , oraz na karierę szkolną , a co za tym idzie na dalsze losy młodego człowieka , ma przede wszystkim środowisko rodzinne lub opiekuńcze " . Dlatego też , dom rodzinny zajmuje miejsce centralne w wielu tekstach dla dzieci i młodzieży . |
| Literatura |
|
1. Por. H. Izdebska , Szczęście dziecka , Warszawa 1979 , s. 45 2. Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży , pod red. M. Żebrowskiej , Warszawa 1979, s. 525 |
BIBLIOGRAFIA |
| Bibliografia podmiotowa |
|
J. K. - Bandrowski , Miasto mojej matki , Kraków 1957 M. Wańkowicz , Szczenięce lata , Warszawa 1972 |
| Bibliografia przedmiotowa |
|
F. Araszkiewicz , Dzieła i twórcy . Studia i szkice , Warszawa 1957 J. Cieślikowski , Literatura i podkultura dziecięca , Wrocław , Warszawa , Kraków , Gdańsk 1975 Z. Dębicki , Portrety , Warszawa 1928 Historia literatury polskiej w zarysie , pod red. M. Stępnia i A. Wilkonia , Warszawa 1983 H. Izdebska , Szczęście dziecka , Warszawa 1979 K. Kąkolewski , Wańkowicz krzepi , Warszawa 1973 St. Kołaczkowski , Portrety i zarysy literackie , [ w:] Pisma wybrane T. 1 , Warszawa 1968 W. Kopaliński , Słownik symboli , Warszawa 1991 M. Kurzyna , O Melchiorze Wańkowiczu - nie wszystko , Warszawa 1977 Literatura polska . Przewodnik encyklopedyczny , pod red. J. Krzyżanowskiego , Warszawa 1984 H. Markiewicz , Wymiary dzieła literackiego , Kraków 1984 R. Matuszewski , Literatura polska lat 1918 - 1939 , Warszawa 1971 H. Misiewicz , Rola rodziny w kształtowaniu postaw , Warszawa 1986 Z. Nowakowski , Przylądek dobrej nadziei , ze wstępem A. Baluch, Katowice 1990 Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży , pod red. M. Żebrowskiej , Warszawa 1979 G. Skotnicka , Z literackich kręgów dzieciństwa i dojrzewania . Studia i szkice , Wrocław 1994 J. Speina , Formy rzeczywistości : typy świata przedstawionego w literaturze , Bydgoszcz 1990 M. Sprusiński , Juliusz Kaden - Bandrowski . Życie i twórczość , Kraków 1971 A. Witkowska , Sławianie , my lubim sielanki ... , Warszawa 1972 A. Ziółkowska , Blisko Wańkowicza , Warszawa 1975 |