PROGRAM EDUKACJI REGIONALNEJ

 KSZTAŁCENIA ZINTEGROWANEGO

 

 

„GDYNIA – MOJA MAŁA OJCZYZNA”

 

 

 

 

 

Małe ojczyzny uczą żyć w ojczyznach wielkich,

kto nie broni i nie rozwija tego co bliskie –

trudno uwierzyć, by był zdolny do tego,

co wielkie i najpiękniejsze w życiu i na świecie.

Ks. Prof. Janusz Stanisław Pasierb

 

 

 

 

 

     Autorka:

                   Renata Pawlak

 

 

 

                                                          GDYNIA 2005

 

SPIS TREŚCI

 

 

I      Wstęp.......................................................................................3

 

II     Charakterystyka programu.............................................................4

 

III    Zadania szkoły............................................................................5

 

IV    Cele programu.............................................................................6

 

V     Treści nauczania..........................................................................7

 

VI     Szczegółowe omówienie zagadnień tematycznych.............................8

 

VII   Procedury osiągania celów............................................................16

 

VIII  Oczekiwane osiągnięcia uczniów.....................................................17

 

IX    Ewaluacja..................................................................................19

 

X    Bibliografia..................................................................................20

 

 

I.                   WSTĘP

 

 

 

W obecnej sytuacji społeczno – politycznej edukacja regionalna jest niezmiernie ważnym elementem systemu oświatowego. Teraz, gdy nasz kraj znalazł się w Unii Europejskiej, zobowiązani jesteśmy dobrze znać tradycje i osiągnięcia regionu, musimy być świadomi swoich wartości i umieć się nimi dzielić. Obecność regionalizmu

w szkołach w całym systemie wychowawczym jest nie tylko chwalebna, ale przede wszystkim konieczna.

         Realizując program edukacji regionalnej  dzieci poznają odległe czasy, uczą się pielęgnować to co minęło, co stanowi o bogactwie, kulturze naszego narodu, jego obecności i co wyróżnia nas spośród innych narodów.

         Szkoła może rozbudzać wyobraźnię dziecka tak, że w dorosłym życiu nie będą mu obce postawy patriotyzmu lokalnego i przywiązanie do swojej małej ojczyzny. Patriotyzmu trzeba i należy uczyć, kształtując go od najmłodszych lat, ponieważ to co człowiek przeżył w dzieciństwie, pozostaje w nim na całe życie.

         Umiłowanie przez młodych ziemi rodzinnej, ma bardzo konkretny wymiar, ponieważ za kilkanaście lat to oni będą decydować o polskich losach i wówczas będą umieli mądrze zadbać o Polskę będącą częścią wspólnej Europy. Wychowani w szacunku do małej i wielkiej ojczyzny nie zagubią swojej polskiej tożsamości.

 

II.                CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU

 

 

 

         Opracowany program edukacji regionalnej służy pomocą w kształtowaniu więzi emocjonalnych z małą ojczyzną, wyposaża ucznia w podstawową wiedzę o tradycji

i kulturze własnego regionu, a także aktywizuje poznawczo ucznia, rozwija jego zdolności twórcze, uwrażliwia na piękno przyrody, uczy szacunku dla ochrony przyrody. Opiera się przede wszystkim na osobistych doświadczeniach i związkach emocjonalnych z rodziną, szkołą, miastem, najbliższą okolicą, regionem i wreszcie ojczyzną.

         Przedstawiony program powstał na podstawie wieloletnich doświadczeń, obserwacji i przemyśleń związanych z przekazywaniem treści kształcenia

w dotychczasowej pracy z dziećmi. Niektóre pomysły wykorzystywałam wcześniej podczas realizacji zadań o rodzinnej miejscowości.

         Program jest zgodny z podstawą programową kształcenia zintegrowanego

( Rozporządzenie MENiS z dnia 6 listopada 2003 r. oraz Rozporządzenie MENiS z dnia

5 lutego 2004 r.). Poszerza program nauczania w klasach I-III o tematykę regionalną związaną z Gdynią i Kaszubami. Jest tak pomyślany i skonstruowany, aby w drugim etapie kształcenia stanowił bazę wyjściową i podstawę do realizacji treści nauczania

w ramach konkretnych ścieżek edukacyjnych. Może być realizowany w szkołach

w Gdyni niezależnie od rodzajów podręczników. Program jest integralną częścią procesów nauczania, uczenia się i wychowania.

         Treści edukacji regionalnej są przewidziane do realizacji przez pierwsze trzy lata nauki szkolnej. Nauczyciel realizując zajęcia z dziećmi w systemie zintegrowanym decyduje, które treści, w jakim zakresie i w jakiej kolejności będzie realizował. Działania edukacyjne mają zmierzać do zainteresowania dziecka zdobywaniem wiedzy o regionie, rozbudzić poczucie więzi emocjonalnej z ludźmi, przyrodą, historią regionu, zachęcać do uczestnictwa w życiu kulturalnym i inspirować twórczą ekspresję. Powinny wytworzyć więź emocjonalną z regionem, rozbudzić dumę i patriotyzm lokalny.

         Głównym źródłem wiedzy ucznia są osobiste doświadczenia zdobywany w trakcie jego poznawczej i twórczej aktywności oraz naturalnej ciekawości.

         Program zakłada wykorzystanie w dużej mierze działań terenowych, lekcji muzealnej, spotkań z ciekawymi ludźmi, konkursów, wystaw, zbierania informacji

o Gdyni i regionie. Realizacja edukacji regionalnej powinna odbywać się we współpracy z instytucjami kultury znajdującymi się w regionie, stwórcami, artystami, reprezentantami kultury ludowej coraz rodzicami i dziadkami.

 

 

 

 

 

 

 

 

III.             ZADANIA SZKOŁY

 

 

 

Do zadań szkoły, które w szczególności będę realizować w toku wdrażania programu należą:

 

1.     Uświadamianie uczniom, że wspólnoty takie jak: rodzina, środowisko lokalne

     i ojczyzna stanowią wielką wartość w życiu każdego człowieka i że każdy ma       wobec tych wspólnot obowiązki.

2.      Uczenie zwyczajów i właściwych zachowań w środowisku rodzinnym, wobec kolegów szkolnych i nauczycieli.

3.     Uczenie właściwych zachowań w stosunku do zwierząt i otaczającej przyrody.

4.     Zapoznanie dzieci z polska  literaturą dziecięcą.

 

IV.  CELE PROGRAMU

 

 

 

  1. CEL OGÓLNY

 

Celem nadrzędnym programu jest kształtowanie poczucia więzi z najbliższym środowiskiem, z regionem poprzez poznanie kultury materialnej i duchowej, poznanie tradycji, zwyczajów oraz historii i przyrody regionu.

 

  1. CELE SZCZEGÓŁOWE

 

Uczeń potrafi:

-    wymienić tradycje rodzinne związane z obchodzonymi świętami,

-          wzmacniać swoje prawidłowe relacje z rodziną i szkołą,

-          darzyć szacunkiem osoby starsze,

-          opowiadać bajki i baśnie związane z miastem,

-          zastosować elementy języka gwarowego,

-          rozpoznać zwyczaje i obrzędy naszego regionu,

-          nazwać symbole narodowe,

-    wymienić zajęcia zawodowe ludzi związanych z miastem,

-          rozpoznać zabytki w najbliżej okolicy,

-          rozpoznać niektóre ludowe zwyczaje, obrzędy, pieśni, przyśpiewki,

-          utrwalać w pracach plastycznych i literackich ciekawe miejsca, stroje ludowe, florę i faunę Gdyni i okolicy,

-          zainteresować się historią i kulturą Gdyni i okolicy,

-          aktywnie uczestniczyć w wydarzeniach kulturowych,

-    podjąć współpracę w grupie,

-          znaleźć potrzebne informacje w różnych źródłach,

-          kulturalnie zachowywać się w miejscach publicznych,

-          zastosować zasady właściwego zachowania się na wycieczkach.

 

 

V.                 TREŚCI NAUCZANIA

 

 

 

         Treści szczegółowe programu edukacji regionalnej zostały podzielone na cztery zagadnienia tematyczne:

 

1.Moja rodzina.

-          Dom rodzinny.

-          Zwyczaje, tradycje w mojej rodzinie.

 

2. Moja szkoła i jej środowisko lokalne.

-          Szkoła jako miejsce nauki i pracy.

-          Historia szkoły.

-          Szkoła w środowisku.

 

  1. Moje miasto i region – symbole małej i wielkiej ojczyzny.

-          Gdynia, region, Polska.

-          Gdańsk – miasto wojewódzkie.

-          Historia Gdyni.

-          Gdynia – miasto przyszłości.

-          Ciekawe miejsca w okolicach Gdyni, które warto odwiedzić.

 

  1. Sztuka, kultura i folklor regionu.

-          Tradycje i obrzędy.

-          Folklor.

-          Gwara i język regionu.

 

 

 

VI.              SZCZEGÓŁOWE OMÓWIENIE ZAGADNIEŃ TEMATYCZNYCH

 

 

     MOJA RODZINA

 

Tematyka zajęć:

 

  1. Dom rodzinny.

 

1.1.           Członkowie mojej rodziny – stopnie pokrewieństwa, korzenie rodzinne, więzi rodzinne.

Sposoby realizacji:

 

1.2.           Dom miejscem pracy.

Sposoby realizacji:

 

  1. Zwyczaje, tradycje w mojej rodzinie.

 

2.1.           Dzieje rodziny.

Sposoby realizacji:

 

2.2.           Uroczystości rodzinne.

Sposoby realizacji:

 

2.3.           Tradycje świąteczne w mojej rodzinie.

Sposoby realizacji:

 

2.4.           Zawody i zajęcia członków rodziny.

Sposoby realizacji:

 

 

 

 

     MOJA SZKOŁA I JEJ ŚRODOWISKO LOKALNE

 

Tematyka zajęć:

 

1.       Pracownicy szkoły, ich zawody i czynności przez nich wykonywane.

 

1.1.           Szkoła jako miejsce nauki i pracy.

Sposoby realizacji:

·         Zwiedzanie szkoły.

·         Wizyta w sekretariacie, gabinecie dyrektora, świetlicy szkolnej, bibliotece, gabinecie pielęgniarskim.

·         Rozmowa na temat właściwego zachowania się w szkole.

·         Malowanie farbami obrazu „Moja szkoła”.

·         Opis biblioteki szkolnej lub innego wybranego pomieszczenia.

 

1.2.           Klasa i sala lekcyjna.

Sposoby realizacji:

 

2.       Historia szkoły.

 

2.1.           Czas i okoliczności powstania szkoły.

Sposoby realizacji:

 

3.       Szkoła  w środowisku.

 

3.1.           Najbliższe otoczenie szkoły.

Sposoby realizacji:

MOJE MIASTO, REGION, SYMBOLE MAŁEJ I WIELKIEJ OJCZYZNY

 

Tematyka zajęć:

 

1.        Gdynia, region, Polska.

 

1.1.           Położenie geograficzne Gdyni.

Sposoby realizacji:

 

1.2.           Gdańsk – miasto wojewódzkie.

Sposoby realizacji:

 

1.3.           Symbole ojczyzny.

Sposoby realizacji:

 

2.        Historia miasta.

 

2.1.           Powstanie Gdyni i etymologia jej nazwy.

Sposoby realizacji:

 

2.2.           Bajki i baśnie gdyńskie.

Sposoby realizacji:

 

2.3.           Zabytki i pomniki Gdyni.

Sposoby realizacji:

     i Akwarium Morskiego.

 

3.        Gdynia – miasto z przyszłością.

 

Sposoby realizacji:

·         Wyjście do Teatru Miejskiego i Muzycznego na wybrane przedstawienia. Zwiedzanie zaplecza i pracowni.

·         Gromadzenie słownictwa wokół tematu „teatr”.

·         Wypowiedzi ustne i pisemne na temat obejrzanych przedstawień.

·         Rozmowa na temat uczelni znajdujących się w Gdyni w oparciu o zebrane informacje od rodziców (Akademia Morska, Akademia Marynarki Wojennej, Wyższa Szkoła Zarządzanie i Biznesu itp.).

·         Wyszukiwanie na planie miasta nazw dzielnic Gdyni i wypisywanie ich.

·         Wykonanie pracy plastycznej dowolną techniką na temat „Gdyni – miasto moich marzeń”.

·         Omówienie zajęć ludności Gdyni.

·         Wycieczka do wybranego zakładu pracy.

·         Rozmowa na temat punktów usługowo – handlowych (Centrum Kultury i Rozrywki Gemini, „Batory”, Centrum Kwiatkowskiego), szkół, szpitali, urzędów itp. działających w naszym mieście.

 

4.        Ciekawe miejsca w okolicach Gdyni, które warto odwiedzić.

 

Sposoby realizacji:

4.1.           Edukacyjne wycieczki turystyczno – krajoznawcze:

-          Gdańsk,

-          Skansen we Wdzydzach Kiszewskich,

-          Będomin – Muzeum Hymnu Narodowego,

-          Groty w Mechowie,

-          Półwysep Helski,

-          Szwajcaria Kaszubska,

-          „Zielona szkoła” – na Kaszubach.

 

 

 

SZTUKA, KULTURA I FOLKLOR REGIONU

 

Tematyka zajęć:

 

1.          Tradycje i obrzędy. 

 

1.1.           Obrzędy i tradycje związane z rokiem kalendarzowym i liturgicznym.

Sposoby realizacji:

 

1.2.           Opowiadania i legendy.

Sposoby realizacji:

 

2.          Twórcy ludowi i ich wytwory.

 

      2.1.    Sztuka ludowa i rzemiosło artystyczne.

Sposoby realizacji:

 

 

 

3.          Folklor.

 

3.1.           Muzyka i tańce regionu kaszubskiego, charakterystyczne elementy stroju ludowego, podstawowe kroki wybranych tańców, pieśni i przyśpiewki, instrumenty muzyczne.

Sposoby realizacji:

 

4.          Gwara i język regionu.

 

4.1.           Przysłowia, anegdoty z regionu kaszubskiego.

Sposoby realizacji:

 

 

 

VII.           PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW

 

 

 

         Realizując treści programu edukacji regionalnej pożądane jest stosowanie różnorodnych metod i form pracy.

 

Osiągnięcie celów będzie możliwe poprzez: stosowanie aktywizujących metod nauczania uwzględniających i pobudzających zainteresowanie dzieci („burza mózgów”, wywiady, inscenizacje, zbieranie, systematyzowanie i prezentowanie materiałów na określony temat).

 

         W realizacji edukacji regionalnej we wszystkich sferach aktywności ucznia przydatne będą różnorodne formy pracy:

-          zajęcia w terenie, poza szkołą, w tym lekcje muzealne i teatralne,

-          spotkania z ciekawymi ludźmi (twórcami i artystami, rodzicami i dziadkami),

-          zajęcia w szkole, w czasie których będą omawiane materiały zebrane podczas zajęć terenowych,

-          wycieczki do najważniejszych zabytków i obiektów naszego miasta,

-          współpraca z muzeami, ośrodkami kultury, zakładami pracy rodziców,

-          konkursy wiedzy i konkursy plastyczne,

-          organizowanie imprez klasowych z okazji różnych świąt,

-          prowadzenie kroniki klasowej,

-          urządzenie kącika regionalnego.

 

 

 

 

VIII.          OCZEKIWANE OSIAGNIĘCIA UCZNIÓW

 

1.        Moja rodzina.

Uczeń:

-          zna strukturę rodziny i swoje w niej miejsce,

-          zna swoje prawa i obowiązki jako członka rodziny,

-          potrafi opowiedzieć dzieje swojej rodziny,

-          pamięta o uroczystościach i tradycjach rodzinnych (święta, urodziny, imieniny, rocznice),

-          wymienia nazwy zawodów członków rodziny,

-          zna i kultywuje tradycje i zwyczaje rodzinne,

-          ma poczucie więzi emocjonalnej z domem rodzinnym,

-          wykazuje potrzebę szacunku do dziadków i rodziców,

-          rozumie potrzebę przechowywania i kultywowania pamiątek rodzinnych.

 

2.        Moja szkoła i jej środowisko lokalne.

Uczeń:

-          zna historię szkoły,

-          zna tradycje szkoły i uczestniczy w ich kultywowaniu,

-          rozumie potrzebę dbania o wygląd sali lekcyjnej,

-          zna najbliższe otoczenie szkoły oraz instytucje znajdujące się w jej pobliżu.

 

3.        Moje miasto, region, symbole małej i wielkiej ojczyzny.

Uczeń:

-          wskazuje na mapie położenie swojej miejscowości i określa jej charakterystyczne cechy,

-          zna historię miejscowości i związane z nią legendy,

-    wskazuje miejsca pamięci narodowej w najbliższej okolicy i umie ocenić ich znaczenie,

-          wymienia nazwy ważniejszych zabytków i obiektów historycznych, urzędów, zakładów usługowych i potrafi określić ich przydatność społeczną,

-          zna ciekawe miejsca w okolicy Gdyni, które warto obejrzeć,

-          zna strukturę administracyjną Polski,

-    współpracuje z innymi na rzecz swojego miasta,

-          ma poczucie odpowiedzialności za swoje rodzinne strony,

-          wie z czego słynie jego miejscowość,

-          wymienia nazwiska ciekawych i sławnych ludzi związanych z Gdynią,

-          wykazuje potrzebę szanowania tradycji, osiągnięć i pracy innych ludzi, w tym dawnych pokoleń.

 

 

 

 

 

               4.   Sztuka, kultura i folklor regionu.

         Uczeń:

-          zna tradycje, obyczaje, obrzędy i ważniejsze elementy kultury regionu,

-          wymienia ciekawe, ginące, osobliwe zawody wykonywane przez twórców ludowych regionu,

-          opisuje cechy charakterystyczne sztuki ludowej swojego regionu i szanuje jej wytwory,

-          rozumie odrębność kulturalną swojego regionu (gwara, stroje, motywy zdobnicze, muzyka, taniec),

-          odwiedza obiekty kultury regionu, muzea, skanseny, izby pamięci.

 

 

 

IX.   EWALUACJA

 

Ewaluacja jest badaniem efektów realizowanego programu, pozwalającym na    ulepszanie metod i form pracy. Dzięki niej można zorientować się czy zamierzone cele zostały osiągnięte.

 

Realizacja programu umożliwia  nauczycielowi dokonanie systematycznej ewaluacji, poprzez:

-          bieżącą obserwację ucznia na zajęciach,

-          analizę jego prac,

-          rozmowy z uczniem i jego rodzicami,

-          konkurs wiedzy o Gdyni.

 

Ewaluacja jest procesem trudnym i złożonym, wymagającym czasu, wielu ciekawych i adekwatnych narzędzi.

     Oto kilka pomysłów ewaluacji dla najmłodszych.

 

Narzędzie nr 2Narzędzie nr 3Narzędzie nr 1

 

 

     Analiza wyników ewaluacji  pozwoli na wprowadzenie zmian i modyfikację programu.

 

 

 

 

 

 

 

X.                 BIBLIOGRAFIA

 

 

Angiel J., Repsch E., Edukacja regionalna – dziedzictwo kulturowe w    regionie, [w:] Geografia w Szkole, 1999 nr 5

 Bolduan T., Nowy bedeker kaszubski, Wydawnictwo OSKAR, Gdańsk 2002

 Fenikowski F., Okręt w herbie. Legendy gdańskie, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1977

 Gach Z., Kitowski S., Gdynia – album, Wydawnictwo „Przekaz” 1993

Hryś – Kuśmierek R., Śliwa Z., Encyklopedia tradycji polskich, Wydawnictwo Pr i Ska 1998

Komorowska H., O programie prawie wszystko, WSiP, Warszawa 1999

Lachiewicz E., Jak rozwijać twórczą aktywność ucznia, [w:] Życie Szkoły, 2001 nr 10

Mamelski J., Legendy kaszubskie, Wydawnictwo Region, Gdynia 2001

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 lutego 2002 r. w sprawie podstawy programowej

Wójcicki K., Bajki i baśnie gdyńskie, Gdynie 2002