„GDYNIA
– MOJA MAŁA OJCZYZNA”
Małe ojczyzny uczą żyć w ojczyznach wielkich,
kto nie broni i nie rozwija tego co bliskie –
trudno uwierzyć, by był zdolny do tego,
co wielkie i najpiękniejsze w życiu i na świecie.
Ks. Prof. Janusz Stanisław Pasierb
Autorka:
Renata Pawlak
GDYNIA
2005
II
Charakterystyka programu.............................................................4
III
Zadania szkoły............................................................................5
IV
Cele programu.............................................................................6
V
Treści nauczania..........................................................................7
VI
Szczegółowe omówienie zagadnień tematycznych.............................8
VII
Procedury osiągania celów............................................................16
VIII
Oczekiwane osiągnięcia uczniów.....................................................17
IX
Ewaluacja..................................................................................19
X
Bibliografia..................................................................................20
W obecnej sytuacji społeczno – politycznej edukacja
regionalna jest niezmiernie ważnym elementem systemu oświatowego. Teraz, gdy
nasz kraj znalazł się w Unii Europejskiej, zobowiązani jesteśmy dobrze znać
tradycje i osiągnięcia regionu, musimy być świadomi swoich wartości i umieć się
nimi dzielić. Obecność regionalizmu
w szkołach w całym systemie
wychowawczym jest nie tylko chwalebna, ale przede wszystkim konieczna.
Realizując
program edukacji regionalnej dzieci
poznają odległe czasy, uczą się pielęgnować to co minęło, co stanowi o
bogactwie, kulturze naszego narodu, jego obecności i co wyróżnia nas spośród
innych narodów.
Szkoła
może rozbudzać wyobraźnię dziecka tak, że w dorosłym życiu nie będą mu obce
postawy patriotyzmu lokalnego i przywiązanie do swojej małej ojczyzny.
Patriotyzmu trzeba i należy uczyć, kształtując go od najmłodszych lat, ponieważ
to co człowiek przeżył w dzieciństwie, pozostaje w nim na całe życie.
Umiłowanie
przez młodych ziemi rodzinnej, ma bardzo konkretny wymiar, ponieważ za
kilkanaście lat to oni będą decydować o polskich losach i wówczas będą umieli
mądrze zadbać o Polskę będącą częścią wspólnej Europy. Wychowani w szacunku do
małej i wielkiej ojczyzny nie zagubią swojej polskiej tożsamości.
II.
CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU
Opracowany
program edukacji regionalnej służy pomocą w kształtowaniu więzi emocjonalnych z
małą ojczyzną, wyposaża ucznia w podstawową wiedzę o tradycji
i kulturze własnego regionu, a
także aktywizuje poznawczo ucznia, rozwija jego zdolności twórcze, uwrażliwia
na piękno przyrody, uczy szacunku dla ochrony przyrody. Opiera się przede
wszystkim na osobistych doświadczeniach i związkach emocjonalnych z rodziną,
szkołą, miastem, najbliższą okolicą, regionem i wreszcie ojczyzną.
Przedstawiony
program powstał na podstawie wieloletnich doświadczeń, obserwacji i przemyśleń
związanych z przekazywaniem treści kształcenia
w dotychczasowej pracy z
dziećmi. Niektóre pomysły wykorzystywałam wcześniej podczas realizacji zadań o
rodzinnej miejscowości.
Program
jest zgodny z podstawą programową kształcenia zintegrowanego
( Rozporządzenie MENiS z dnia 6
listopada 2003 r. oraz Rozporządzenie MENiS z dnia
5 lutego 2004 r.). Poszerza
program nauczania w klasach I-III o tematykę regionalną związaną z Gdynią i
Kaszubami. Jest tak pomyślany i skonstruowany, aby w drugim etapie kształcenia
stanowił bazę wyjściową i podstawę do realizacji treści nauczania
w ramach konkretnych ścieżek
edukacyjnych. Może być realizowany w szkołach
w Gdyni niezależnie od rodzajów
podręczników. Program jest integralną częścią procesów nauczania, uczenia się i
wychowania.
Treści
edukacji regionalnej są przewidziane do realizacji przez pierwsze trzy lata
nauki szkolnej. Nauczyciel realizując zajęcia z dziećmi w systemie zintegrowanym
decyduje, które treści, w jakim zakresie i w jakiej kolejności będzie
realizował. Działania edukacyjne mają zmierzać do zainteresowania dziecka
zdobywaniem wiedzy o regionie, rozbudzić poczucie więzi emocjonalnej z ludźmi,
przyrodą, historią regionu, zachęcać do uczestnictwa w życiu kulturalnym i
inspirować twórczą ekspresję. Powinny wytworzyć więź emocjonalną z regionem,
rozbudzić dumę i patriotyzm lokalny.
Głównym
źródłem wiedzy ucznia są osobiste doświadczenia zdobywany w trakcie jego poznawczej
i twórczej aktywności oraz naturalnej ciekawości.
Program
zakłada wykorzystanie w dużej mierze działań terenowych, lekcji muzealnej,
spotkań z ciekawymi ludźmi, konkursów, wystaw, zbierania informacji
o Gdyni i regionie. Realizacja
edukacji regionalnej powinna odbywać się we współpracy z instytucjami kultury
znajdującymi się w regionie, stwórcami, artystami, reprezentantami kultury
ludowej coraz rodzicami i dziadkami.
III.
ZADANIA SZKOŁY
Do zadań
szkoły, które w szczególności będę realizować w toku wdrażania programu należą:
1. Uświadamianie
uczniom, że wspólnoty takie jak: rodzina, środowisko lokalne
i ojczyzna stanowią wielką wartość w
życiu każdego człowieka i że każdy ma
wobec tych wspólnot obowiązki.
2.
Uczenie zwyczajów i właściwych zachowań w środowisku
rodzinnym, wobec kolegów szkolnych i nauczycieli.
3. Uczenie
właściwych zachowań w stosunku do zwierząt i otaczającej przyrody.
4. Zapoznanie
dzieci z polska literaturą dziecięcą.
IV. CELE PROGRAMU
Celem nadrzędnym programu jest kształtowanie poczucia więzi z
najbliższym środowiskiem, z regionem poprzez poznanie kultury materialnej i
duchowej, poznanie tradycji, zwyczajów oraz historii i przyrody regionu.
Uczeń potrafi:
- wymienić tradycje rodzinne związane z obchodzonymi świętami,
-
wzmacniać swoje prawidłowe relacje z rodziną i szkołą,
-
darzyć szacunkiem osoby starsze,
-
opowiadać bajki i baśnie związane z miastem,
-
zastosować elementy języka gwarowego,
-
rozpoznać zwyczaje i obrzędy naszego regionu,
-
nazwać symbole narodowe,
- wymienić zajęcia zawodowe ludzi związanych z miastem,
-
rozpoznać zabytki w najbliżej okolicy,
-
rozpoznać niektóre ludowe zwyczaje, obrzędy, pieśni,
przyśpiewki,
-
utrwalać w pracach plastycznych i literackich ciekawe
miejsca, stroje ludowe, florę i faunę Gdyni i okolicy,
-
zainteresować się historią i kulturą Gdyni i okolicy,
-
aktywnie uczestniczyć w wydarzeniach kulturowych,
- podjąć współpracę w grupie,
-
znaleźć potrzebne informacje w różnych źródłach,
-
kulturalnie zachowywać się w miejscach publicznych,
-
zastosować zasady właściwego zachowania się na
wycieczkach.
V.
TREŚCI NAUCZANIA
Treści
szczegółowe programu edukacji regionalnej zostały podzielone na cztery
zagadnienia tematyczne:
1.Moja rodzina.
-
Dom rodzinny.
-
Zwyczaje, tradycje w mojej rodzinie.
2. Moja szkoła i jej
środowisko lokalne.
-
Szkoła jako miejsce nauki i pracy.
-
Historia szkoły.
-
Szkoła w środowisku.
-
Gdynia, region, Polska.
-
Gdańsk – miasto wojewódzkie.
-
Historia Gdyni.
-
Gdynia – miasto przyszłości.
-
Ciekawe miejsca w okolicach Gdyni, które warto odwiedzić.
-
Tradycje i obrzędy.
-
Folklor.
-
Gwara i język regionu.
VI.
SZCZEGÓŁOWE OMÓWIENIE ZAGADNIEŃ TEMATYCZNYCH
Tematyka zajęć:
1.1.
Członkowie mojej rodziny – stopnie pokrewieństwa,
korzenie rodzinne, więzi rodzinne.
Sposoby realizacji:
1.2.
Dom miejscem pracy.
Sposoby realizacji:
2.1.
Dzieje rodziny.
Sposoby realizacji:
2.2.
Uroczystości rodzinne.
Sposoby realizacji:
2.3.
Tradycje świąteczne w mojej rodzinie.
Sposoby realizacji:
2.4.
Zawody i zajęcia członków rodziny.
Sposoby realizacji:
Tematyka zajęć:
1.
Pracownicy szkoły, ich zawody i czynności przez
nich wykonywane.
1.1.
Szkoła jako miejsce nauki i pracy.
Sposoby realizacji:
·
Zwiedzanie szkoły.
·
Wizyta w sekretariacie, gabinecie dyrektora, świetlicy
szkolnej, bibliotece, gabinecie pielęgniarskim.
·
Rozmowa na temat właściwego zachowania się w szkole.
·
Malowanie farbami obrazu „Moja szkoła”.
·
Opis biblioteki szkolnej lub innego wybranego
pomieszczenia.
1.2.
Klasa i sala lekcyjna.
Sposoby realizacji:
2.
Historia szkoły.
2.1.
Czas i okoliczności powstania szkoły.
Sposoby realizacji:
3.
Szkoła w
środowisku.
3.1.
Najbliższe otoczenie szkoły.
Sposoby realizacji:
MOJE MIASTO, REGION, SYMBOLE MAŁEJ I WIELKIEJ OJCZYZNY
Tematyka zajęć:
1.
Gdynia, region, Polska.
1.1.
Położenie geograficzne Gdyni.
Sposoby realizacji:
1.2.
Gdańsk – miasto wojewódzkie.
Sposoby realizacji:
1.3.
Symbole ojczyzny.
Sposoby realizacji:
2.
Historia miasta.
2.1.
Powstanie Gdyni i etymologia jej nazwy.
Sposoby realizacji:
2.2.
Bajki i baśnie gdyńskie.
Sposoby realizacji:
2.3.
Zabytki i pomniki Gdyni.
Sposoby realizacji:
i Akwarium Morskiego.
3.
Gdynia – miasto z przyszłością.
Sposoby realizacji:
·
Wyjście do Teatru Miejskiego i Muzycznego na wybrane
przedstawienia. Zwiedzanie zaplecza i pracowni.
·
Gromadzenie słownictwa wokół tematu „teatr”.
·
Wypowiedzi ustne i pisemne na temat obejrzanych
przedstawień.
·
Rozmowa na temat uczelni znajdujących się w Gdyni w
oparciu o zebrane informacje od rodziców (Akademia Morska, Akademia Marynarki
Wojennej, Wyższa Szkoła Zarządzanie i Biznesu itp.).
·
Wyszukiwanie na planie miasta nazw dzielnic Gdyni i
wypisywanie ich.
·
Wykonanie pracy plastycznej dowolną techniką na temat
„Gdyni – miasto moich marzeń”.
·
Omówienie zajęć ludności Gdyni.
·
Wycieczka do wybranego zakładu pracy.
·
Rozmowa na temat punktów usługowo – handlowych (Centrum
Kultury i Rozrywki Gemini, „Batory”, Centrum Kwiatkowskiego), szkół, szpitali,
urzędów itp. działających w naszym mieście.
4.
Ciekawe miejsca w okolicach Gdyni, które warto
odwiedzić.
Sposoby realizacji:
4.1.
Edukacyjne wycieczki turystyczno – krajoznawcze:
-
Gdańsk,
-
Skansen we Wdzydzach Kiszewskich,
-
Będomin – Muzeum Hymnu Narodowego,
-
Groty w Mechowie,
-
Półwysep Helski,
-
Szwajcaria Kaszubska,
-
„Zielona szkoła” – na Kaszubach.
SZTUKA, KULTURA I FOLKLOR
REGIONU
Tematyka zajęć:
1.
Tradycje i obrzędy.
1.1.
Obrzędy i tradycje związane z rokiem kalendarzowym
i liturgicznym.
Sposoby realizacji:
1.2.
Opowiadania i legendy.
Sposoby realizacji:
2.
Twórcy ludowi i ich wytwory.
2.1. Sztuka ludowa i rzemiosło artystyczne.
Sposoby realizacji:
3.
Folklor.
3.1.
Muzyka i tańce regionu kaszubskiego,
charakterystyczne elementy stroju ludowego, podstawowe kroki wybranych tańców,
pieśni i przyśpiewki, instrumenty muzyczne.
Sposoby realizacji:
4.
Gwara i język regionu.
4.1.
Przysłowia, anegdoty z regionu kaszubskiego.
Sposoby realizacji:
VII.
PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW
Realizując
treści programu edukacji regionalnej pożądane jest stosowanie różnorodnych
metod i form pracy.
Osiągnięcie
celów będzie możliwe poprzez: stosowanie aktywizujących metod nauczania
uwzględniających i pobudzających zainteresowanie dzieci („burza mózgów”,
wywiady, inscenizacje, zbieranie, systematyzowanie i prezentowanie materiałów
na określony temat).
W realizacji
edukacji regionalnej we wszystkich sferach aktywności ucznia przydatne będą
różnorodne formy pracy:
-
zajęcia w terenie, poza szkołą, w tym lekcje muzealne i
teatralne,
-
spotkania z ciekawymi ludźmi (twórcami i artystami,
rodzicami i dziadkami),
-
zajęcia w szkole, w czasie których będą omawiane materiały
zebrane podczas zajęć terenowych,
-
wycieczki do najważniejszych zabytków i obiektów naszego
miasta,
-
współpraca z muzeami, ośrodkami kultury, zakładami pracy
rodziców,
-
konkursy wiedzy i konkursy plastyczne,
-
organizowanie imprez klasowych z okazji różnych świąt,
-
prowadzenie kroniki klasowej,
-
urządzenie kącika regionalnego.
VIII.
OCZEKIWANE
OSIAGNIĘCIA UCZNIÓW
1.
Moja rodzina.
Uczeń:
-
zna strukturę rodziny i swoje w niej miejsce,
-
zna swoje prawa i obowiązki jako członka rodziny,
-
potrafi opowiedzieć dzieje swojej rodziny,
-
pamięta o uroczystościach i tradycjach rodzinnych (święta,
urodziny, imieniny, rocznice),
-
wymienia nazwy zawodów członków rodziny,
-
zna i kultywuje tradycje i zwyczaje rodzinne,
-
ma poczucie więzi emocjonalnej z domem rodzinnym,
-
wykazuje potrzebę szacunku do dziadków i rodziców,
-
rozumie potrzebę przechowywania i kultywowania pamiątek
rodzinnych.
2.
Moja szkoła i jej środowisko lokalne.
Uczeń:
-
zna historię szkoły,
-
zna tradycje szkoły i uczestniczy w ich kultywowaniu,
-
rozumie potrzebę dbania o wygląd sali lekcyjnej,
-
zna najbliższe otoczenie szkoły oraz instytucje znajdujące
się w jej pobliżu.
3.
Moje miasto, region, symbole małej i wielkiej
ojczyzny.
Uczeń:
-
wskazuje na mapie położenie swojej miejscowości i określa
jej charakterystyczne cechy,
-
zna historię miejscowości i związane z nią legendy,
- wskazuje miejsca pamięci narodowej w
najbliższej okolicy i umie ocenić ich znaczenie,
-
wymienia nazwy ważniejszych zabytków i obiektów
historycznych, urzędów, zakładów usługowych i potrafi określić ich przydatność
społeczną,
-
zna ciekawe miejsca w okolicy Gdyni, które warto obejrzeć,
-
zna strukturę administracyjną Polski,
- współpracuje z innymi na rzecz swojego miasta,
-
ma poczucie odpowiedzialności za swoje rodzinne strony,
-
wie z czego słynie jego miejscowość,
-
wymienia nazwiska ciekawych i sławnych ludzi związanych z
Gdynią,
-
wykazuje potrzebę szanowania tradycji, osiągnięć i pracy
innych ludzi, w tym dawnych pokoleń.
4. Sztuka, kultura i folklor
regionu.
Uczeń:
-
zna tradycje, obyczaje, obrzędy i ważniejsze elementy
kultury regionu,
-
wymienia ciekawe, ginące, osobliwe zawody wykonywane przez
twórców ludowych regionu,
-
opisuje cechy charakterystyczne sztuki ludowej swojego
regionu i szanuje jej wytwory,
-
rozumie odrębność kulturalną swojego regionu (gwara,
stroje, motywy zdobnicze, muzyka, taniec),
-
odwiedza obiekty kultury regionu, muzea, skanseny, izby
pamięci.
IX. EWALUACJA
Ewaluacja jest badaniem efektów realizowanego programu,
pozwalającym na ulepszanie metod i
form pracy. Dzięki niej można zorientować się czy zamierzone cele zostały
osiągnięte.
Realizacja
programu umożliwia nauczycielowi
dokonanie systematycznej ewaluacji, poprzez:
-
bieżącą obserwację ucznia na zajęciach,
-
analizę jego prac,
-
rozmowy z uczniem i jego rodzicami,
-
konkurs wiedzy o Gdyni.
Ewaluacja jest procesem trudnym
i złożonym, wymagającym czasu, wielu ciekawych i adekwatnych narzędzi.
Oto kilka
pomysłów ewaluacji dla najmłodszych.
Analiza
wyników ewaluacji pozwoli na
wprowadzenie zmian i modyfikację programu.
X.
BIBLIOGRAFIA
Angiel J., Repsch E., Edukacja regionalna – dziedzictwo
kulturowe w regionie, [w:]
Geografia w Szkole, 1999 nr 5
Bolduan T., Nowy
bedeker kaszubski, Wydawnictwo OSKAR, Gdańsk 2002
Fenikowski F., Okręt
w herbie. Legendy gdańskie, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1977
Gach Z., Kitowski
S., Gdynia – album, Wydawnictwo „Przekaz” 1993
Hryś – Kuśmierek R., Śliwa Z., Encyklopedia tradycji
polskich, Wydawnictwo Pr i Ska 1998
Komorowska H., O programie prawie wszystko, WSiP,
Warszawa 1999
Lachiewicz E., Jak rozwijać twórczą aktywność ucznia,
[w:] Życie Szkoły, 2001 nr 10
Mamelski J., Legendy kaszubskie, Wydawnictwo
Region, Gdynia 2001
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia
26 lutego 2002 r. w sprawie podstawy programowej
Wójcicki K., Bajki i baśnie gdyńskie, Gdynie 2002