mgr Helena Wiśniewska
mgr Anna Winiarczyk
mgr Ewa Czudowska
mgr Katarzyna Soszyńska
mgr Agnieszka Sarniak
mgr Anna Głuszczak
Agnieszka Weyer

Wychowanie jest jednym z głównych obszarów pracy każdej szkoły.Z działalnością wychowawczą nierozerwalnie związana jest profilaktyka rozumiana jako różnorodne oddziaływania, których celem jest zapobieganie chorobom i zaburzeniom zachowania a także ich skutkom. Program profilaktyczny Szkoły nr 45 w Gdyni przeznaczony jest dla dzieci młodszych i obejmuje dzieci z klas O-III ( uwzględnia to specyfika szkoły - nauczanie początkowe). Oparty jest on na koncepcji wspierania pełnego rozwoju dziecka. Polega on na podejmowaniu działań, które zmierzają do osiągnięcia przez człowieka stanu dobrego samopoczucia w czterech wymiarach zdrowia : fizycznym, psychicznym, społecznym i osobistym , zgodnie z tą ideą oraz treściami zawartymi w "Podstawach programowych". Program profilaktyczny został stworzony w celu wyeliminowania zagrożeń mogących zakłócić główne cele wychowawcze szkoły. Głównym celem programu wychowawczego szkoły jest:
"Wychowanie dziecka kompetentnego intelektualnie, wrażliwego na ludzką krzywdę, szanującego najbliższych i otaczający go świat, dostrzegającego walory różnych dziedzin sztuki, dbającego o zdrowie własne i innych ".

Osiągnięcie wieku sześciu lat powoduje zmianę w sytuacji dziecka, wiąże się ze zdobywaniem nowych, nieznanych dotychczas doświadczeń. Dziecko przekracza próg szkoły, wchodzi w nowe środowisko rówieśnicze - czasami po raz pierwszy -przechodzi pod opiekę nowych osób dorosłych - nauczycieli. Rodzice w dalszym ciągu są bardzo ważni dla dziecka (dają mu poczucie bezpieczeństwa i wsparcie w sytuacjach krytycznych ) ale w najbliższym otoczeniu pojawiają się nowe autorytety, z których zdaniem należy się liczyć.
Młodszy wiek szkolny ( klasy 0 - III ) jest okresem rozwoju, w którym dzieci zdobywają podstawy wiedzy mające istotne znaczenie dla ich dalszego funkcjonowania w roli ucznia oraz osoby dorosłej. W tym okresie życia dzieci rozwijają umiejętność współdziałania w grupie, zaspokajania własnych potrzeb, pełnienia różnych ról społecznych, czyli tego wszystkiego, co jest niezbędne do prawidłowego funkcjonowania szerszej społeczności. Myślenie dzieci w młodszym wieku szkolnym ma charakter konkretny. Oznacza to, że dzieci bazują na własnym doświadczeniu. Dzięki prostym połączeniom logicznym dzieci uczą się w coraz większym stopniu przewidywać skutki własnego działania. W tym okresie życia następuje również szybki rozwój umiejętności komunikacyjnych. W tym stadium rozwoju ważną rolę spełnia najbliższe otoczenie, które poprzez pochwały i zachęty może pobudzić do rozwoju, a także wpłynąć znacząco na poczucie własnej wartości dziecka oraz na poziom motywacji do dalszego działania. Reasumując należy stwierdzić, iż uczniowie w młodszym wieku szkolnym zwykle nie potrafią jeszcze mówić o swoich uczuciach i emocjach, a najlepiej uczy się przez działanie i wytwarzanie konkretnych rzeczy. Dlatego też zabawy, rysowanie, malowanie, oglądanie i odgrywanie scenek teatralnych czy pantomimicznych są najlepszymi technikami służącymi wyrażaniu emocji, uczuć oraz uczeniu się. Zajęcia w programie profilaktycznym prowadzone są przeważnie metodami aktywnymi. Zadaniem tych zajęć jest umożliwienie dzieciom aktywnego doświadczania i przeżywania tego, co jest przedmiotem zajęć.

Zapewnienie zdrowia i prawidłowego rozwoju dzieciom stanowi podstawowe zadanie, przed którym stają rodzice i nauczyciele. Program profilaktyczny wychodzi naprzeciw temu zadaniu. Po przeprowadzeniu wnikliwej diagnozy autorzy programu postanowili szczególnie zająć się następującymi celami:
 
1. Bezpieczeństwo - "Razem zadbajmy o bezpieczeństwo naszych dzieci"
- opracowanie Anna Winiarczyk, Helena Wiśniewska.
2. Zmniejszanie zachowań agresywnych
- opracowanie Anna Głuszczak, Agnieszka Sarniak.
3. Profilaktyka prozdrowotna - "Rośnij zdrowo"
- opracowanie Ewa Czudowska, Katarzyna Soszyńska.
4. Profilaktyka niepowodzeń szkolnych
- opracowanie Elżbieta Piewcewicz, Agnieszka Weyer.

"Razem zadbajmy o bezpieczeństwo naszych dzieci"
Rozwój dziecka i jego samodzielność niesie ze sobą wiele zagrożeń. Konieczne jest więc wyposażenie dziecka w umiejętności przewidywania zagrożeń, unikania ich oraz radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Bezpieczeństwo dzieci to nie tylko kontakt z osobami nieznajomymi, ale przede wszystkim prawidłowe zachowanie się w miejscach publicznych ( na drodze ), w czasie zabawy, w domu. Poznanie zasad bezpieczeństwa i ich stosowanie zmniejsza prawdopodobieństwo nieszczęśliwego wypadku na drodze, w szkole, w domu.
Realizacja programów profilaktycznych organizowanych przez różne instytucje i organizacje, które są uzupełnieniem zagadnień dotyczących bezpieczeństwa omawianych w czasie lekcyjnych w poszczególnych klasach.
 

• 1. Program edukacyjny Komendy Wojewódzkiej Policji w Gdańsku "POPO", którego głównym celem jest wykształcenie w uczniach umiejętności rozpoznawania i przewidywania zagrożeń, zmniejszania ryzyka stania się ofiarą przestępstwa, jak również uzyskiwania pomocy w obliczu zagrożeń.
  Metody: spotkanie z policjantem, konkursy plastyczne, małe formy teatralne, festyny, akcje prewencyjne, dni otwarte w Komendach Miejskich
• 2. Program "Odblaskowe Pierwszaki" organizowany przez Grupę PZU we współpracy z policją polegający na wyposażeniu wszystkich uczniów klas pierwszych w światełka odblaskowe i zachęcenie ich do wzięcia udziału w konkursie plastycznym "Moja droga do szkoły" oraz spotkaniu dzieci z policjantem.
• 3. Mini - Program "Bezpieczeństwo dziecka na drodze" organizowany przez Towarzystwo Ubezpieczeniowe GENERALI oraz Wydział Ruchu Drogowego KWP w Gdańsku. Propaguje zasady bezpieczeństwa wśród najmłodszych uczestników ruchu drogowego poprzez spotkania z policjantem, wypełnianie kolorowanek, zdobywanie wiedzy n/t bezpiecznego, samodzielnego poruszania się po drodze, egzamin i przyjęcie do Klubu Wzorowego Pieszego.

Prawidłowe funkcjonowanie dziecka często zależy od poczucia zdrowej więzi z grupą społeczną. Pierwszą i najważniejszą dla normalnego rozwoju dziecka grupą społeczną jest rodzina, a następnie rówieśnicy w szkole podstawowej. W szkole dziecko uczy się współdziałania, zdobywa doświadczenia społeczne, uczy się nowych ról, doświadcza pozytywnych lub negatywnych emocji. Dowiaduje się też w jaki sposób jego zachowanie wpływa na innych ludzi. W omawianym programie duży nacisk położono na nauczenie dzieci radzenia sobie ze swoimi emocjami, akceptowanie uczuć własnych i cudzych, załatwianie spraw konfliktowych w sposób społecznie akceptowany. Wobec niepokojącego zjawiska nasilania się zjawisk agresywnych oraz braku poczucia bezpieczeństwa w społeczeństwie w ogóle oraz natężenia przemocy wśród dzieci i młodzieży, grono pedagogiczne naszej placówki podjęło się wdrożenia w szerokim zakresie programu profilaktyki tego ze wszechmiar niepożądanego zjawiska.
Celem niniejszego programu jest ograniczenie do minimum zachowań agresywnych wśród dzieci.
Odpowiedzialność za realizację oraz powodzenie programu spoczywa na wszystkich członkach środowiska szkolnego, czyli nauczycielach, rodzicach i uczniach. Pełna współpraca, wzajemne wsparcie, świadomość celów i zrozumienie jest warunkiem niezbędnym do osiągnięcia określonych zamierzeń. Edukacja w tej dziedzinie, kształtowanie postaw odpowiedzialności społecznej, dojrzałości emocjonalnej, empatii i tolerancji od najmłodszych lat ma wpływ na charakter przyszłego społeczeństwa, które, zgodnie z naszymi założeniami, pragniemy wychowywać jako społeczeństwo bezpieczne.
Z uwagi na zaangażowanie całego środowiska szkolnego kształtowaniem bezpiecznych postaw wśród uczniów, podjęte działania zostały podzielone na zadania charakterze ogólnym, szczegółowym i uzupełniającym.

1. Przemoc fizyczna - bicie, popchnięcia, podcinanie nóg, wymuszanie pieniędzy, zamykanie, niszczenie własności, kopanie, plucie.
2. Przemoc słowna - przezywanie, wyśmiewanie, grożenie, ośmieszanie, plotkowanie, namawianie się, szantaż, obrażanie.
3. Przemoc bez użycia słów i kontaktu fizycznego - wrogie gesty, miny, izolowanie, wyobcowanie ofiary od grupy, manipulowanie związkami. Chłopcy stosują najczęściej przemoc jawną, bezpośrednią wykorzystując siłę fizyczną. Dziewczynki częściej używają pośrednich form przemocy takich jak obrażanie, oszczerstwa, rozpowszechnianie plotek, wykluczanie z grupy, manipulowanie związkami przyjaźni. Te formy przemocy są dla nauczyciela mało widoczne. Są one jednak takim samym naruszeniem praw jak bezpośredni atak. Są tak samo bolesne i krzywdzące.

Zadajemy sobie często pytanie, co powoduje że nasi uczniowie mają skłonności do znęcania się nad kolegami. Czemu dziecko, które wydaje nam się dobre i uczynne, przyłącza się do krzywdzenia swoich klasowych kolegów? Można spotkać wśród nauczycieli myślenie, że sprawcami przemocy zostają dzieci, które ze swej natury są złe. Taka opinia nie sprzyja naszej pracy wychowawczej. Na to, aby dziecko stało się sprawcą przemocy mają wpływ określone warunki jego rozwoju i sposoby wychowywania go. Warto pamiętać, że nie istnieje jedna konkretna przyczyna. To zwykle zespół różnych czynników decyduje o tym, że niektórzy nasi uczniowie stosują przemoc wobec innych. Zastanawiając się nad przyczynami agresji i przemocy swoich uczniów warto wziąć pod uwagę: dom rodzinny dziecka, szkołę, wpływ grupy rówieśniczej i mediów.

Świetlica z uwagi na swój szczególny charakter, zgrupowanie dzieci z różnych klas, w różnym wieku oraz częstokroć wielogodzinny pobyt w niej uczniów, ma szczególnie istotne zadanie do spełnienia. Pracujący w niej nauczyciele pełnią złożoną rolę opiekunów i wychowawców. Pedagodzy ci mają wypracowane zasady postępowania w sytuacjach konfliktowych, w których pojawia się element agresji oraz szeroko rozbudowany zakres działań prewencyjnych.

• 1. Podobnie, jak w klasach nauczyciele świetlicowi mają opracowany regulamin, do którego dostosowują się wszyscy uczestnicy zajęć w świetlicy.
• 2. W świetlicy prowadzone są różnorodne warsztaty o charakterze terapeutycznym, np. zajęcia plastyczne, gimnastyka, wspólne zabawy taneczne
• 3. Nauczyciele wdrażają podopiecznych do umiejętności udziału w zabawach grupowych (grach i projektach).
• 4. Nauczyciele stosują indywidualne zasady postępowania w przypadku dzieci o szczególnych potrzebach (hiperaktywność, trudna sytuacja rodzinna, wrogość wobec otoczenia).
• 5. Wychowawcy przeprowadzają szereg zajęć ruchowych, zabaw tanecznych.
• 6. Tematyka pogadanek i dyskusji z elementami wizualizacji dobierana jest pod kątem rozwijania umiejętności właściwego rozwiązywania konfliktów społecznych.
• 7. Opiekunowie angażują uczniów do udziału w licznych zawodach i konkursach rozbudzając zainteresowania, zdolności i potrzebę zdrowej rywalizacji.
• 8. Poprzez dodatkowe zajęcia (kółko teatralne, działalność zespołu muzycznego) wychowawcy uczą kreatywnie organizować czas wolny.

Zadanie nauczyciela bibliotekarza polega na terapii dziecka poprzez kontakt z książką oraz poprzez analizę jej treści. Obcowanie dziecka z literaturą ma wpływ na jego wszechstronny rozwój, a w opisywanej sytuacji ma szczególne znaczenie w następujących dziedzinach:

• 1. Łagodzi objawy nerwicowe, które w konsekwencji mogą spowodować zachowania patologiczne.
• 2. Redukuje lęki, potencjalną przyczynę agresji.
• 3. Kształtuje percepcję dziecka.
• 4. Jest przykładem, jak można radzić sobie w trudnych sytuacjach.

Terapia biblioteczna stanowi swoistą metodę "treningu psychicznego", gdzie poprzez oddziaływanie na dziecięcą wyobraźnię, stosując odpowiednio dobrane treści, nauczyciel bibliotekarz pomaga uczniom uzyskać stan odprężenia, likwidować trudne do przezwyciężenia przez dziecko lęki, podnieść swoją samoocenę, nauczyć się empatii, zniwelować poczucie osamotnienia i wiele innych zjawisk psychologicznych będących podłożem zachować agresywnych.

Nauczyciel dąży do uzyskania wyżej opisanych efektów stosują następujące techniki pracy:

• 1. warsztaty tematyczne.
• 2. opowiadanie, czytanie, dyskusje.
• 3. konkursy literackie.
• 4. konkursy literacko-plastyczne.

Wśród utworów literackich w tzw. bajkoterapii na uwagę zasługują:

• 1. Wybrane baśnie klasyki dziecięcej, takie jak "Kopciuszek", "Brzydkie Kaczątko", "Calineczka", baśnie Marii Konopnickiej.
• 2. Bajki, np. "Paweł i Gaweł", "Bajka o mróweczce", znane utwory Jana Brzechwy, Juliana Tuwima itp.

Zajęcia z języka angielskiego nie ograniczają się jedynie do zdobywania przez uczniów podstawowych umiejętności językowych, tj. umiejętności pisania, czytania, mówienia i słuchania, lecz poprzez dobór odpowiednich podręczników oraz tematyki również i te lekcje mają po części charakter terapeutyczno-profilaktyczny.

1. Dobór podręczników.
Spośród wielu funkcjonujących na naszym rynku, uczniowie naszej szkoły pracują w oparciu o książki, które zawierają treści wychowawcze. Podręcznik "Pingu Loves English" wydawnictwa Longman porusza wiele tematów z codziennego życia dziecka, podpowiada słuszne rozwiązania i pozwala dziecku utożsamiać się z bohaterem. Pod tym względem rola podręczników podobna jest do roli bajkoterapii.

2. "Inny oznacza ciekawy".
Uczniowie od pierwszej klasy uczą się tolerancji wobec odmienności ras i odmienności kulturowej. Służy temu poznawanie rówieśników zza granicy, nawiązywanie prawdziwych kontaktów korespondencyjnych oraz zajęcia poświęcone odmiennym tradycjom kulturowym przy jednoczesnym zachowaniu świadomości własnej przynależności kulturowej (np. obchody święta Hallowe'en wobec święta Wszystkich Zmarłych). Korespondencja uczy dziecko otwartości oraz radości z umiejętności nawiązania kontaktu z dzieckiem, które nie zna języka polskiego. Pozwala przekonać się o życzliwości i przyjaznym nastawieniu rówieśników z innych krajów.

3. "Tolerancja"
- metodyka nauczania języka angielskiego w klasach najmłodszych opiera się o zasadę zabawy i ruchu oraz tolerancji wobec popełnianych błędów. Pozwala to niwelować blokady emocjonalne, kształcić umiejętność współistnienia w grupie (zabawy grupowe) oraz kształtuje poczucie własnej wartości i wyrozumiałości wobec niedoskonałości swojej i innych.

Podstawą dbałości o własne bezpieczeństwo jest koncentracja uwagi dziecka na własnym organizmie. Stąd też w opracowanym programie profilaktycznym znajduje się problematyka z zakresu elementarnej wiedzy o człowieku i higienie osobistej. Dzieci zdobywają wiedzę na temat zdrowia. Wiedza ta będzie kształtowała w późniejszym okresie styl życia człowieka dorosłego. W czasie zajęć dzieci mają możliwość budowania własnych postaw i systemów wartości wobec zachowań prozdrowotnych lub anty-zdrowotnych ( uzależnienia ).

Dzieci, u których stwierdza się zaburzenia funkcji poznawczych i które nie mogą sprostać wymaganiom programowym obowiązującym w danej klasie oraz mają większe trudności w przyswajaniu treści nauczania, określa się mianem " dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych ". Oznacza to, iż w przypadku tych dzieci należy stosować odmienne formy i metody w pracy dydaktyczno - wychowawczej. Dzieci te potrzebują specjalnie opracowanych programów nauczania, dostosowanych do ich możliwości, oraz dodatkowej pomocy terapeutycznej.
Podstawowe cele pomocy psychologiczno - pedagogicznej przewidziane do realizacji to:
- wspomaganie rozwoju psychicznego i efektywności uczenia się
- korygowanie odchyleń od normy
- wyrównywanie i korygowanie braków w opanowywaniu programu nauczania
- eliminowanie przyczyn przejawów zaburzeń, w tym zaburzeń zachowania
Niemożliwość sprostania wymaganiom szkoły prowadzi, jak stwierdzono ponad wszelką wątpliwość, do utrwalonych i trudnych do przewidzenia zaburzeń zachowania u dzieci i młodzieży.